مزایا و معایب حجم مبنا
برای درک بهتر مثالی از حجم مبنا می زنیم:
فرض کنید سرمایه شرکتی 2میلیارد تومان است.(تعداد سهام این شرکت برابر با 20 میلیون برگه سهم به ارزش اسمی 100تومان است).در این حالت حجم مبنای این شرکت به شکل زیر محاسبه میشود:
حال فرض میکنیم قیمت روز قبل این سهم2000ریال بوده و امروز معاملات زیر برای سهم اتفاق افتاده است :
ساعت9: 4000 برگه به قیمت1990 ریال
ساعت10: 1000 برگه سهم به قیمت2020 ریال
ساعت11: 2000 برگه سهم به قیمت2030 ریال
ساعت12: 3000 برگه سهم به قیمت2040 ریال
برای محاسبه قیمت پایانی ابتدا میانگین وزنی می گیریم یعنی می گوییم:
که برابر کل ارزش معاملات آن سهم می باشد حال برای گرفتن میانگین آنرا تقسیم بر کل تعداد برگه سهام مورد معامله قرارگرفته می کنیم:
پس میانگین قیمت مورد معامله امروز2016 ریال بوده اگر تعداد برگه مورد معامله به حد نصاب می رسید(از حجم مبنا بیشتر می شد) این قیمت به عنوان قیمت پایانی مورد قبول بود اما چون تعداد برگه سهام مورد معامله قرار گرفته ده هزار تا و حجم مبنای سهم شانزده هزار برگه می باشد پس از تناسب استفاده می کنیم.
اگر 16000برگه مورد معامله قرار می گرفت قیمت سهام 16 ریال رشد می کرد در حالی که 10000 برگه مورد معامله قرار گرفته قیمت چقدر رشد می کند؟
از تناسب بالا X بدست می آید 10 ریال یعنی قیمت بسته شدن در پایان معاملات امروز برابر با 2010 ریال می شود.
آخرين اطلاعيه شركت بورس در مورد حجم مبنا:
فعالان محترم بازار سرمايه استحضار دارند كه در بازار رقابتي (كارا)، قيمت نتيجه تصميم و اقدام گروه زيادي از خريداران و فروشندگان است و اجماع آنان را نشان مي دهد. در بورس اوراق بهادار ايران حجم مبنا به منظور اطمينان از اين‌كه تغيير قيمت سهام شركت هاي پذيرفته شده دربورس حاصل از معامله حداقل تعداد معيني از سهام شركت مي باشد، تعريف و براي محاسبه آن ضريب هشت درهزار درتعداد سهام تمام شركت‌ها صرف نظر از اندازه آن ها اعمال گرديد. با عنايت به اين‌كه در مورد شركت‌هاي بزرگ هدف مذكور با حجم مبناي كمتري نيز حاصل مي‌شود، لذا هيئت مديره شركت بورس تصميم گرفت ضريب محاسبه حجم مبناي شركت‌هايي كه سرمايه آن ها بيشتر از 3000 ميليارد ريال مي‌باشد را از هشت در ده هزار به چهار در ده هزار كاهش دهد. بر اين اساس از تاريخ 2/4/86 ضريب محاسبه حجم مبناي 11 شركت زيربه چهار در ده‌هزارتغيير مي‌يابد:
فولاد مباركه اصفهان ـ سايپا ـ سرمايه گذاري غدير- ملي صنايع مس ايران ـ ايران خودرو- بانك پارسيان ـ سرمايه گذاري صندوق بازنشستگي ـ سيمان فارس خوزستان ـ گروه بهمن سرمايه گذاري بانك ملي ايران ـ مديريت پروژه هاي نيروگاهي ايران
مزايا و معايب حجم مبنا:
مهم‌ترین مزیت قانون حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یکباره در روند قیمت‌ها است، به عنوان مثال زمانی که یک سهم در روند نزولی قرار مي‌گیرد، میزان عرضه بر تقاضا فزونی مي‌یابد و معمولا این چيرگي عرضه بر تقاضا، آن قدر پررنگ مي‌شود که حجم معاملات سهم به شدت کاهش یافته و اصطلاحا معاملات در آن نماد «قفل» مي‌شود. (که فعالان بازار از این حالت به عنوان «صف فروش»یادمي‌کنند.)
در این حالت به دلیل کاهش شدید حجم معاملات، بر اساس قانون حجم مبنا درصد نوسان پایان روز نیز کاهش مي‌یابد و لذا از سقوط برق آسای سهم جلوگیری مي‌شود. (عکس همین حالت در بازار صعودی برقرار است.) اما مساله‌اينجا است که همین ویژگی قانون حجم مبنا بزرگ‌ترین عیب آن نیز به شمار مي‌آید، با شکل‌گیری صف‌هاي خرید و فروش در بازار، حجم زیادی از سرمایه سرمایه‌گذاران در این صف‌ها بلوکه مي‌شود، حجمی که مي‌تواند با گردش در سایر سهام بازار، بر رونق بورس بیفزاید، بنابراین شکل‌گیری صف‌هاي خرید و فروش، روانی معاملات (liquidity) در بازار را مورد تهدید قرار مي‌دهد.
به عنوان مثال اگر سهامداری که سهمش در صف فروش فرو رفته، نیاز فوری به سرمایه‌اش پیدا کند، چاره‌اي ندارد، جز آنكه سهم خود را به صورت وکالتی و با قیمتی بسیار پایین تر از ارزش آن به شخص دیگری واگذار كند.
همچنین فرسایشی شدن این صف‌ها (به خصوص صف‌هاي فروش) مي‌تواند اثرات نامطلوبی بر روان جمعی بازار داشته باشد. به عنوان نمونه مي‌توان از شرکت‌هاي سیمانی در سال 84 و یا شرکت‌هايي مانند سرمایه‌گذاری غدیر و سرمایه‌گذاری بانکی ملی – که مدت‌هاي مدیدی صف فروش بودند- نام برد. (مورد آخر همچنان در صف فروش قرار دارد.)
نکته دیگر اینکه اگر نماد سهم‌هايي که با صف فروش و یا خرید مواجه هستند به دلایلی همچون تعدیل پیش بینی سود، برگزاری مجمع سالانه یا مجمع افزایش سرمایه و . متوقف شود، در روز بازگشایی نماد، بازار با درنظر گرفتن وضعیت پیش از بسته شدن نماد به آن سهم قیمت مي‌دهد، یعنی مثلا اگر سهم پیش از بسته شدن نمادش دارای صف فروش باشد، پس از بازگشایی، بازار آن قدر قیمت را پایین مي‌آورد تا قیمت سهم را به نرخ تعادلی مورد نظر برساند، به دیگر سخن بازگشایی نمادها تمام تمهیدات قانون حجم مبنا را نقش بر آب مي‌کند!
نمونه‌هايي از این دست بسیار دیده شده، به عنوان مثال مي‌توان شرکت سرمایه‌گذاری غدیر را نام برد که پس از دو نوبت بازگشایی با افتی در حدود 40درصد مواجه شد. شرکت‌هاي پتروشیمی اراک و خارك، سنگ آهن گل گهر، باما، فرآوری مواد معدنی ایران و گروه بهمن از آخرین نمونه‌هاي این نوع بازگشایی هستند که توام با کاهش قیمتی بوده‌اند.
همیشه کسانی هستند که میخواهند پرواز تو را ببینند،به پرواز بیاندیش نه به انها.
زكات علم نشر آن است. حضرت علی (ع)
تا تصميمي مزایا و معایب حجم مبنا گرفته نشود تغييري رخ نمي دهد ، بزرگان زاده نمي شوند ، بلكه ساخته مي شوند
دانش هر فرد نه دارایی اوست و نه سرمایه او بلکه بدهی اوست نسبت به جامعه و مردم
مزایا و معایب حجم مبنا
ایران و جهان- درحالی پرونده معاملات بازار سرمایه در آخرین روز کاری بهمن، بسته شد که در این روز به باور کارشناسان، بورس، رکوردار پایین ترین سطح قیمتی ظرف 15ماه گذشته بوده است.
بورس اوراق بهادار آخرین روزکاری بهمن ماه 1393 رکورد پایین ترین سطح قیمتی ظرف 15 ماه گذشته از قله 89800 واحدی را به ثبت رساند. محمد گرجی،کارشناس بازار سرمایه در این خصوص به ایران و جهان می گوید: بازار سرمایه مدت زیادی است با امیدها و عملی نشدن وعده ها روزگار ناخوشایندی را سپری می‌کند ودر شرایط انتظار و رکود به رخوت دچار و در تفسیر خبرها دچار سردرگمی شده است، به نظر می رسد که بازار به این باور رسیده که تمام مسیرها به یک نقطه ختم میشود و آن هم توافق در مذاکرات هسته ای است البته انتظار میرفت با تلاش شبانه روزی و خستگی ناپذیر تیم مذاکره کننده، مسولین اقتصادی هم با درنظر گرفتن هر دوجنبه، راهکارهای مناسب را جهت رونق بازار به صورت همه جانبه نگر ارایه دهند.
این کارشناس بازار سرمایه ادامه می دهد: در واپسین روز کاری بهمن، اعلام تغییر حجم مبنای سهام بیش از 200شرکت بورسی از اولین روز کاری اسفندماه، اتفاق جدیدی بود که مزایا و معایبی را همراه دارد. اعلام تغییر حجم مبنای سهام بیش از 200 شرکت بزرگ بورسی و تصویب ان توسط هیات مدیره سازمان بورس درآخرین روز کاری بهمن ماه رخ داد که بر مبنای این دستورالعمل حجم مبنای تمامی سهام شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار به 4در ده هزاراز تعداد کل سهام آن شرکت محاسبه خواهد شد اما نکته کلیدی و مثبت این مصوبه، ارزش ریالی آن است که فرمول حجم مبنا با حداکثر سقف 10میلیارد ریالی و کف ارزشی 500میلیون ریالی در پایان هر هفته کاری تعیین و برای هفته کاری بعد قابل استناد خواهد بود.
این کارشناس در تشریح مصوبه جدید سازمان ابراز داشت: در این تغییر، حجم مبنا از تعداد سهام به مبلغ سهام تغییر می کند، به طوری که به هرمیزان قیمت سهم در بازه یک هفته کاری رشد کند باعث کاهش حجم مبنا شده و متقابلا در صورتی که در بازه یک هفته کاری سهم مورد نظر به لحاظ قیمتی کاهش داشته باشد حجم مبنای هفته بعد افزایش خواهد داشت.
گرجی تصریح کرد: در نتیجه، سهام در روند افزایشی سرعت بیشتر به خود خواهند گرفت و در روند کاهشی از سرعت کاهش قیمت کمتر خواهد شد؛ ولی تاثیری که بر شاخص کل خواهند داشت به طور مسلم در هر دوسمت یعنی روند کاهشی و افزایشی، سریعتر و بیشتر خواهد بود.
این تحلیلگر بازار سرمایه در تشریح مزایا و معایب تغییر حجم مبنا به ایران و جهان گفت: متاسفانه در بورس قانون نا نوشته ای به نام" لیدر بازار" مدتهاست علاوه بر ریسک های موجود، باعث حرکت های دسته جمعی کلیه نمادها، با توجه به حرکت یک نماد یا یک صنعت خاص، زیان ده شده اند، به نظر میرسد پس از اجرایی شدن این مصوبه، بازار راه خود را از اینگونه لیدرها جدا کرده و جریان نقدینگی به راحتی به نمادهای بزرگتر ورود و خروج کند.
وی افزود: همچنین با اجرایی شدن دستورالعمل فوق مدیریت سازمان بورس با ایجاد آپشن "کروز کنترل"( ثبات در روند رو به رشد قیمتی سهام )و آتوهلد( ثبات در روند کاهشی قیمت سهام)، عملا پیام حمایت اولیه خود رابه اهالی بازار سرمایه رسانده است. .
گرجی در بیان تاثیرپذیری شاخص در شرایط جدید حجم مبنا معتقد است: طرف دیگر ماجرا تاثیرپذیری و نوسانات شدید شاخص کل خواهد بود که از سال گذشته باتوجه به ابهامات فراوان در این دماسنج اقتصادی و پس از ریزش از قله 89 هزار واحدی مورد توجه سرمایه گذاران برای ورود و یا خروج سرمایه قرار می‌گرفته است، حال باید دید با توجه به نوسانات شدیدی که حاصل معاملات در نمادهای تاثیرگذار بر شاخص کل خواهد بود سازمان آنرا چگونه مدیریت خواهد کرد و اعلام شاخص واقعی قیمت به چه زمانی موکول خواهد شد.
این کارشناس در پیش بینی بازار هفته آینده به ایران و جهان گفت: با توجه به تغییراتی که در حجم مبنای شرکت های بزرگ در هفته آتی رخ خواهد داد و فراخوان تیم مذاکره کننده به �?نو، به نظر می رسد که بازار در هفته آینده شروع متعادل و مثبتی را در پیش داشته باشد.
این تحلیلگر در پاسخ به ایران و جهان در خصوص صنایع پیشرو در هفته آینده می گوید: صنایع بورس را باتوجه به سیاست های پیش رو میتوان به 3 دسته تقسیم کرد دسته اول، شرکت هایی که بدون توجه به ریسک‌های توافق هسته ای عملکرد مثبتی داشته و پیش بینی هایی همراه با تعدیل مثبت روانه بازار کرده اند که می توان شرکتهای دارو سازی، غذایی، لیزینگ ها و بیمه ای ها را در این گروه جای داد.
وی در خصوص گروه دوم گفت: گروه دوم شامل شرکتهایی است که با تغییر در دستورالعمل های اقتصادی مانند: افزایش تعرفه واردات، تسهیل و تشویق در امر صادرات وکاهش مالیات فروش و حذف مالیات بر ارزش افزوده ادامه روند رونق در آنها بهتر خواهد شد که فلزی ها، سیمانی ها، کاشی ها، معدنی ها وپتروشیمی ها در این زمره اند و گروه سوم به شرکت هایی که با پذیرش توافق هسته ای با وجود زیان انباشته فراوان قابل ادامه حیات و رشد خواهند بود مانند:خودروسازان – تجهیزاتی ها و شرکت هایی که از محل تحریم ها آسیب دیده اند اختصاص دارد.
محمد گرجی خاطرنشان کرد: با این وصف می توان صنایع پیشرو و جذاب در هفته آینده و شاید سال آینده را صنایع دارویی و غذایی با توجه به نیاز همسایگان به محصولات شرکتهای ایرانی همچنین شرکتهای لیزینگی به عنوان تامین کننده قدرت مالی خریداران خودرو و مسکن و نیز قطعه سازان و در نهایت شرکتهای بیمه ای به دلیل افزایش سرمایه و گروه ساختمان با توجه به تقسیم سود و دارایی ها معرفی کرد گرچه باید در نظر داشت در صورتی که هرگونه خبر مثبتی مبنی بر توافق هسته ای به بازار منعکس شود، بورس پتانسیل رشد در تمامی نمادها و در راس آنها تجیهزاتی و خودرویی ها را دارد، نکته مهم اینکه صنایع مورد اشاره فوق به لحاظ بنیادی از ریسک کمتری برای سرمایه گذاری در هفته پیش روبرخوردار خواهند بود. ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست چنانچه در رسانه ها اشاره شده، شبکه بانکی با معوقات 200هزار میلیاردی ریالی و سررسید اوراق بهادر خود به مبلغ حداقل 14هزارمیلیارد ریالی دست و پنجه نرم می‌کند که این مورد باعث شده بانک ها نسبت به دستورالعمل های بانک مرکزی بی توجه باشند یا بانک مرکزی نسبت به مصوبات خود پافشاری نکند که این امر شرکت های این گروه را در بازار سرمایه تحت تاثیر قرار داده است.
حجم مبنا چیست؟
به گزارش خبرنگار پول نیوز ، به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته میشود.
حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ تعادل و آرامش در معاملات استفاده میشود. به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکتهای بورسی شده و همچنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری میشود.
آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو بین خریدار و فروشنده معامله میشود، قیمت آخرین معامله است. به این صورت که حتی اگر یک سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری ندارد.
قیمت اصلی یا پایانی یک سهم به میانگین قیمت‌های مورد معامله سهام در یک روز گفته میشود. از همین رو به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم گفته میشود و حجم معاملات در قیمت پایانی کاملاً تأثیر دارد.
حجم مبنا از دهه 80 در بورس تهران اجرایی شد
حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت. در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود. بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت اصلی (پایانی) بتواند نوسان کند.
این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛ بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم مزایا و معایب حجم مبنا قرار می‌گیرد.
گفتی است در تمام شرکتهای بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد تا قیمت اصلی(پایانی) آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.
حجم مبنا چگونه محاسبه می شود؟
قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه میشود.
۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱
تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲
ارزش حجم مبنا
در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه میشود و تغییر می‌یابد. ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکتهای دارای ارزش بسیار بالا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.
بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:
- چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.
- چنانچه عدد به‌دست‌آمده کمتر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
- چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیشتر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه، برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
لازم به ذکر است که محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام میشود.
مثال:
فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است. چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد، برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم. سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود. به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.
میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵
در نهایت مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.
چگونی محاسبه قیمت پایانی
قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب میشود اما؛ قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.
حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.
P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری مزایا و معایب حجم مبنا p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x]
y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت
حالت دوم: حجم معاملات مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.
p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z
حجم مبنای سهام فرابورس
برای شرکتهایی که در فرابورس فعالیت می‌کنند، حجم مبنا ۱ (یک) است؛ یعنی کافی است یک سهم در نماد موردنظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود و ربطی هم به حجم معاملات ندارد. البته توجه داشته باشید که برای محاسبه قیمت پایانی همان میانگین وزنی را در نظر می‌گیرند. علاوه بر شرکتهای فرابورسی، حجم مبنای سهام شرکت ها در روز بازگشایی نماد که می‌تواند علت‌های مختلفی مانند افزایش سرمایه، عرضه اولیه، پس از مجمع، تقسیم سود نقدی و … داشته باشد نیز یک است. ازآنجاکه دامنه نوسان در این روز وجود ندارد، قیمت سهام طبق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
مزایا و معایب حجم مبنا
مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یکباره در روند قیمت‌ها است. همچنین حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب میشود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند میشود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند. در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
حجم معاملات چیست و چه تاثیری بر بازار دارد؟
احسان والیان
- اشتراک‌گذاری
زمانی که حجم معاملات در بازار بورس عددی بزرگ را نشان می‌دهد میتوان این تحلیل را داشت که اوضاع خوب است و تاثیر این حجم خبر از رونق در معاملات را می‌دهد.
برای ورود به دنیای سرمایه گذاری به ویژه اگر هدف‌مان سرمایه گذاری در بورس باشد، نیازمند دانستن اصطلاحات و زوایایی از بازار سهام هستیم. حجم معاملات یکی از مهم‌ترین قسمت‌هایی است که نشان از حال و اوضاع بازار دارد. رصد علامت‌های کلی در بورس مانند حجم معاملات در تحلیل تکنیکال جایگاه ویژه‌ای دارد. همین اندازه کافی است که بگوییم اگر حجم معاملات در بازار زیاد باشد نشان می‌دهد سهام از روزهای دیگر فعال‌تر است و همین شروع خوبی برای رفتن به سراغ دیگر اندیکاتورها و شاخص‌ها برای بررسی‌های بیشتر است. ممکن است وقتی تازه‌کار هستیم، در نگاه اول کمی بابت ارقام بزرگی که در حجم معاملات به چشم می‌خورد بهتزده شویم و عقب نشینی کنیم. اما به راحتی و با تعابیری کلی میتوان از اعداد بزرگ هم بهترین تحلیل‌ها به دست آورد. در ادامه با شناخت مفهوم حجم در معاملات و تاثیر آن بر بازار، یک گام دیگر برای شناخت بیشتر بورس برمی‌داریم.
حجم معاملات چیست؟
اندیکاتورها که به زبان فارسی میتوان نمایش‌گر اندازه‌گیری ترجمه‌شان کرد در زندگی ما نقش موثری دارند؛ نمایش‌گرها از کیلومترشمار خودرومان تا عددی که در قسمت دیجیتالی و یا مکانیکی آبگرم‌کن می‌بینیم به ما می‌گویند که عملکرد مدنظر به چه شکل است. آیا سرعت‌مان زیاد است یا نزدیک به نقطه خطر هستیم؟ یا همه چیز در وضعیتی عالی قرار دارد. حضور این اعداد در نمایش‌گرهای اندازه‌گیری به این دلیل است که ما به طور ذاتی متوجه کنش‌ها و واکنش‌ها نمی‌شویم. در بورس نیز هیچ کس نیست که بتواند ادعا کند رفتار و کنش‌های هر سهم را در دقیقه می‌فهمد. آخر اصلا انجام چنین کاری از توان انسان خارج است و تنها محاسبات داده‌ها در فضای آنلاین می‌تواند چنین برآوردی را به ما نشان دهد. حجم معاملات و عددی که نشان می‌دهد عهده‌دار این وظیفه مهم است. هزاران کندل و نشانه و گزارش روزانه از طرف شرکتهای پذیرفته شده در بورس فراتر از محاسبات سرانگشتی و پیش‌بینی‌های افراد حاضر در بازار است. همان‌طور که گفتیم میتوان زمانی که حجم معاملات در بازار بورس عددی بزرگ را نشان می‌دهد این تحلیل را داشت که اوضاع خوب است و تاثیر این حجم خبر از رونق در معاملات را می‌دهد. اما ما چطور می‌توانیم این رقم بزرگ را مبنا قرار دهیم؟ با یک مثال جامع توضیح خواهیم داد.
مثالی برای استفاده از حجم معاملات
نیاز به ترس از اعداد بزرگ نمایش داده شده در قسمت حجم معاملات نیست. به عنوان مثال اگر حجم معاملات در یک روز 2 میلیون سهم بود میشود این‌طور تصور کرد که یک شخص در یک روز 2 میلیون سهم فروخته و نفر دیگری آن را خریده است. این اولین گام برای به دست آوردن مفهوم حجم معاملات است. جالب است بدانیم در حالی که بسیاری از ما از اعدادی همچون حجم معاملات چشم پوشی میکنیم و به سادگی از کنارشان می‌گذریم بسیاری از وبسایت‌هایی که به راهنمایی برای معامله در بورس مشغول هستند بیش‌ترین استفاده را از این اعداد می‌کنند. بزرگ‌ترین کمکی که میتوان از حجم کلی معاملات در بورس برد فهمیدن این است که چه روزی مناسب خرید و فروش سهام است و چه روزی باید دست نگه داشت. مانند صیادی که از آب و هوا و شرایط کلی جوی متوجه میشود که آیا باید قایق خود را از ساحل امن به آب بسپارد و به دل دریا بزند و یا اینکه نه، در حال حاضر چنین کاری به نفع‌اش نیست.
ناحیه حمایت و مقاومت
گفتنی است که حجم معاملات می‌تواند بر ناحیه حمایت یا مقاومت هر سهم تاثیر به‌سزایی داشته باشد. اگر سری به صفحات هر سهم در وبسایت رهآورد زده باشید، بی شک خطوط حمایت و مقاومت را دیده‌اید. در قسمت‌هایی از روند نمودار هر سهم می‌بینیم که جایی حرکت نمودار از کاهشی به افزایشی تغییر مسیر داده است؛ درست در همان قسمتی که حرکت از کاهشی به افزایشی تغییر پیدا کرده است را ناحیه مقاومت می‌نامند. بر خلاف ناحیه مقاومت، زمانی که روند نمودار تغییر مسیر به سمت کاهش می‌دهد را نقطه حمایت می‌نامند. حال اگر معلوم نباشد که در پایان روز برای روند نمودار سهم مدنظر ما چه اتفاقی می‌افتد با مراجعه به عدد حجم معاملات میتوان تغییر بعدی را تا حدودی متوجه شد. اگر حجم معاملات نسبت به روزهای قبل افزایش پیدا کرده باشد می‌تواند تاثیر مثبت در سهم موردنظر ما داشته باشد و اگر کاهشی باشد و رونق در معاملات مانند روزهای قبل نباشد میشود گفت نباید به آن‌چه پیش روی سهم مدنظر ما در آن روز قرار دارد، زیاد امیدوار نبود.
انواع حجم معامله
گفتنی است که حجم معاملات هم انواع دارد؛ به طور معمول دو نوع برای حجم معامله قائل می‌شوند که به توضیح هر کدام خواهیم پرداخت؛
نوع اول؛ استفاده از اندیکاتور OBV یکی از دو نوع حجم معاملات است که به حجم متوازن هم معروف است. نوع OBV دو حالت ساده و پیچیده دارد. پیشنهاد میشود که برای استفاده از این نوع از رایانه استفاده شود؛ چرا که محاسبات آن کمی پیچیده است. مزیت این نوع از محاسبه حجم معاملات در این است که از ترکیب قیمت و حجم معاملات برای میزان سنجی در انجام معاملات استفاده میشود که باید گفت بسیار هم دقیق است.
نوع دوم؛ جدا از اندیکاتور OBV، یک نوع دیگر مزایا و معایب حجم مبنا برای محاسبه حجم معاملات وجود دارد به نام اندیکاتور حجم یا به اصطلاح (Volume). این اندیکاتور را کاراترین و البته ساده‌ترین نوع برای محاسبه و نمایش حجم معاملات در نظر گرفته‌اند. معامله‌گرهایی که از تحلیل تکنیکال استفاده می‌کنند به طور مرتب از این اندیکاتور در محاسبه حجم معاملات بهره می‌برند. احتمالا کندل‌های سبز و قرمز را در صفحه هر سهم در وبسایت رهآورد دیده باشید؛ سبز به معنی افزایش حجم معاملات است و آن دسته که قرمز هستند نشان از کاهشی شدن حجم معامله نسبت به روز قبل دارند. این اندیکاتور با شفافیتی که دارد تحلیل خوبی از بازه‌های زمانی حجم معاملات در اختیار معاملهگران قرار می‌دهد. میتوان گفت که دقیق‌ترین تحلیل‌ها را میتوان از این نوع محاسبه در حجم به دست آورد.
در تصویری که ارائه داده‌ایم میتوان دو نوع اندیکاتورهایی که بر مبنای حجم معاملات هستند را دید.
سرمایه گذاری غیرمستقیم در بورس
بی شک در طول مطالعه نکات گفته شده به این فکر افتاده‌ایم که ای کاش به جای انجام این محاسبات و حجم معاملات بتوانیم به راحتی و بدون وقت گذاشتن و کسب دانش مربوطه سرمایه‌گذاری موفقی را انجام دهیم. باید گفت که صندوق‌های سهامی که از ابزارهای شناخته شده در سرمایه گذاری غیر مستقیم در بازار سهام هستند می‌توانند بهترین راهکار برای انجام یک سرمایه گذاری موفق در بورس باشند. حضور تحلیل‌گران و متخصصین در این صندوق‌ها باعث میشود تا ما از هر گونه یادگیری مباحث تخصصی بورس بی نیاز شویم و در ساعاتی که مشغول به کار و تخصص خود هستیم از اینکه صندوق به خوبی در حال انجام معاملات است آسوده خاطر باشیم. هر کدام از ما برای یادگیری و انجام این گونه محاسبات نیاز به صرف وقت و هزینه داریم که البته این کار برای بسیاری از ما امکان‌پذیر نیست. به این علت میتوان از فضای سرمایه گذاری آنلاین استفاده کرد و از طریق اپ سرمایه گذاری به راحتی بهترین مسیر سرمایه گذاری در بورس را با استفاده از صندوق‌های سرمایه گذاری انتخاب نمود.
مزایا و معایب حجم مبنا
امور مشاوره و آموزش تخصصی با کارشناسان خبره خرید و فروش بازار سهام و سرمایه گذاری
حجم مبنا
به حداقل تعداد سهامی که باید در طول یک روز معامله شود تا قیمت اصلی (پایانی) آن سهم بتواند نوسان مثبت یا منفی داشته باشد، «حجم مبنا» گفته میشود. حجم مبنا ابزاری است که تنها در بورس تهران برای کمک به حفظ آرامش در معاملات از آن استفاده میشود. به‌این‌ترتیب که این ابزار باعث کاهش هیجانات کاذب قیمت سهام شرکتهای بورسی شده و همچنین از افت یا رشد بی‌رویه آن جلوگیری می‌کند. در تعیین میزان آن هیچ معامله گری دخالت نداشته و به‌طور خودکار توسط سامانه معاملات اندازه‌گیری میشود. برای مشاهده حجم مبنای مربوط به هر نماد بورسی، می‌بایست در سایت شرکت مدیریت فناوری بورس تهران (tsetmc.com) به جستجوی نماد موردنظر پرداخت.
قیمت آخرین معامله
آخرین قیمتی که یک سهم روی تابلو بین خریدار و فروشنده معامله میشود، قیمت آخرین معامله است. به این صورت که حتی اگر یک سهم مورد معامله قرار بگیرد قیمت معامله تغییر خواهد کرد و حجم معاملات در قیمت معامله تأثیری ندارد.
قیمت اصلی/پایانی
قیمت اصلی یا پایانی یک سهم به میانگین قیمت‌های مورد معامله سهام در یک روز گفته میشود. از همین رو به قیمت پایانی، میانگین وزنی هم گفته میشود و حجم معاملات در قیمت پایانی کاملاً تأثیر دارد.
تاریخچه شکل گیری حجم مبنا
حجم مبنا در سال ۱۳۸۲ توسط سازمان بورس و اوراق بهادار به سردبیری حسین عبده تبریزی شکل گرفت. در ابتدای این قانون، اساس بر این بود که ۱۵ درصد از کل سهام یک شرکت بورسی طی یک سال مورد معامله قرار گیرد و روزهای کاری سال ۲۵۰ روز در نظر گرفته شده بود. بر این اساس حجم مبنای روزانه یک سهم، ۰.۰۰۰۶ (شش ده‌هزارم) کل سهام شرکت در نظر گرفته شد تا قیمت اصلی/ پایانی بتواند نوسان کند.
این قانون در سال ۱۳۸۳ از ۱۵ درصد به ۲۰ درصد افزایش یافت و حجم مبنای روزانه سهم به ۰.۰۰۰۸ (هشت ده‌هزارم) تغییر کرد؛ اما از سال ۱۳۹۳ به بعد به ۱۰ درصد کاهش یافته و تا به امروز ثابت مانده است؛ بنابراین حجم مبنای روزانه یک سهم به ۰.۰۰۰۴ (چهار ده‌هزارم) تبدیل گردید و ابتدای هر هفته در صفحه نماد هر سهم قرار می‌گیرد.
نکته: در تمام شرکتهای بورسی در حال حاضر باید ۱۰ درصد از تعداد سهام کل شرکت در یک سال مورد معامله قرار بگیرد تا قیمت اصلی/پایانی آن بتواند به بالاترین یا پایین‌ترین حد خود برسد.
محاسبه حجم مبنا
در بالا ذکر گردید که قیمت پایانی هر سهمی برای داشتن نوسان باید حداقل ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت مورد معامله قرار بگیرد. این درصد برای یک سال سهم است و برای محاسبه هرروز باید آن را تقسیم‌بر تعداد روزهای کاری هرسال کنیم که ۲۵۰ روز است. از تقسیم این دو عدد، رقم ۰٫۰۰۰۴ به دست می‌آید. با ضرب این عدد در تعداد سهام کل شرکت، حجم مبنا هر سهم محاسبه میشود.
۰.۱= ۱۰۰÷۱۰ ۱۰ درصد تعداد سهام کل شرکت
۰.۰۰۰۴ = ۲۵۰ ÷ ۰.۱
تعداد سهام کل شرکت × ۰.۰۰۰۴ = حجم مبنا (۱
۲۵۰ روز کاری÷ ۱۰ درصد تعداد سهام = حجم مبنا (۲
ارزش حجم مبنا
در حال حاضر، حجم مبنا ابتدای هر هفته محاسبه میشود و تغییر می‌یابد. ارزش حجم مبنای تعیین‌شده برای یک هفته باید بین ۵۰ میلیون تا ۱ میلیارد تومان باشد و نمی‌تواند خارج از این محدوده باشد. این قانون به دلیل مشکلاتی که برای سهام شرکتهای دارای ارزش بسیار بالا و یا شرکت های با سهام ارزش پایین پیش می‌آمد، وضع گردیده است.
بعد از به دست آمدن عدد حجم مبنا به روش فوق، می‌بایست آن را در قیمت پایانی سهم در روز چهارشنبه ضرب نماییم:
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) عددی بین ۵۰ میلیون تومان و ۱ میلیارد ریال باشد، حجم مبنا برای روز شنبه همان عدد به‌دست‌آمده خواهد بود.
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده کمتر از ۵۰ میلیون تومان بود، حجم مبنا برای روز شنبه برابر با ۵۰ میلیون تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
• چنانچه عدد به‌دست‌آمده بیشتر از ۱ میلیارد تومان بود حجم مبنای ما برای روز شنبه، برابر با ۱ میلیارد تومان تقسیم‌بر قیمت پایانی روز چهارشنبه خواهد بود.
حداکثر ارزش حجم مبنا: ۱،۰۰۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
حداقل ارزش حجم مبنا: ۵۰،۰۰۰،۰۰۰ تومان
نکته: محاسبات حجم مبنا در آخرین روز کاری هفته (چهارشنبه) و برای هفته آینده انجام میشود.
مثال:
فرض کنید قیمت روز گذشته نمادی،۱۲۰ تومان است. چنانچه نماد دارای حجم مبنایی معادل با ۲ میلیون سهم باشد و میزان معاملات آن در روز موردنظر به ۱ میلیون سهم (۵۰ درصد حجم مبنا) برسد، برای محاسبه قیمت پایانی روز جاری، می‌بایست ابتدا میانگین وزنی معاملات آن روز را حساب کنیم. سپس میانگین به‌دست‌آمده را منهای قیمت پایانی روز گذشته کرده و در حجم مبنا ضرب می‌نماییم و حاصل آن را با قیمت پایانی روز گذشته جمع کرده تا قیمت پایانی به‌دست‌آمده در این روز محاسبه شود. به‌این‌ترتیب اگر میانگین وزنی معاملات روز جاری را ۱۳۰ در نظر بگیریم، قیمت پایانی نماد برابر با ۱۲۵ تومان خواهد بود.
میانگین وزنی معاملات امروز: ۱۳۰
قیمت پایانی روز گذشته: ۱۲۰ تومان
حجم مبنا: ۲ میلیون سهم
حجم معاملات روز جاری: ۱ میلیون سهم
تفاوت میانگین وزنی معاملات امروز باقیمت پایانی در روز گذشته:۱۰=۱۲۰-۱۳۰
تعدیل با حجم مبنا: ۵=۱۰×۰.۵
قیمت پایانی امروز: ۱۲۵=۱۲۰+۵
بنابراین مبنای تغییرات قیمت‌ها و سقف مجاز نوسان روز بعد، در بازه ۵ درصد مثبت و ۵ درصد منفی خواهد بود.
محاسبه قیمت پایانی
همان‌طور که قبلاً گفته شد قیمت پایانی به‌نوعی میانگین وزنی قیمت نیز محسوب میشود؛ اما قیمت پایانی هر سهم محاسبات پیچیده‌ای دارد که فرم آن در ادامه قرار داده شده است.
حالت اول: حجم معامله‌شده کمتر از حجم مبنا باشد.
P2 = قیمت پایانی روز جاری
P1 = قیمت پایانی روز قبل
z = میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = p1 [(z-p1) y ÷ x]
y = حجم معاملات
x = حجم مبنا شرکت
حالت دوم: حجم معاملا ت مساوی یا بیشتر از حجم مبنا باشد.
p2 = قیمت پایانی روز جاری
z =میانگین وزنی قیمت در روز جاری p2 = z
مجموع تعداد سهام ÷ مجموع ارزش = z
حجم مبنای سهام فرابورس
برای شرکتهایی که در فرابورس فعالیت می‌کنند، حجم مبنا ۱ (یک) است؛ یعنی کافی است یک سهم در نماد موردنظر معامله شود تا افزایش یا کاهش قیمت در سهم اعمال شود و ربطی هم به حجم معاملات ندارد. البته توجه داشته باشید که برای محاسبه قیمت پایانی همان میانگین وزنی را در نظر می‌گیرند. علاوه بر شرکتهای فرابورسی، حجم مبنای سهام شرکت ها در روز بازگشایی نماد که می‌تواند علت‌های مختلفی مانند افزایش سرمایه، عرضه اولیه، پس از مجمع، تقسیم سود نقدی و … داشته باشد نیز یک است. ازآنجاکه دامنه نوسان در این روز وجود ندارد، قیمت سهام طبق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
مزایا و معایب حجم مبنا
مهم‌ترین مزیت حجم مبنا، جلوگیری از حرکات پرشیب و یکباره در روند قیمت‌ها است. همچنین حجم مبنا مانع از ایجاد قیمت‌های کاذب میشود؛ اما نکته قابل‌توجه این است که در مواقعی مانند تشکیل صف خریدوفروش، باعث بلوکه شدن مقدار زیادی از پول می‌گردد و نوسان قیمت در هر دو روند نزولی و صعودی کند میشود. هنگامی‌که میزان حجم معاملات بسیار پایین می‌آید، سرمایه‌گذاران در بورس در این شرایط می‌گویند سهم خشک شده است و نوسان نمی‌کند. در این شرایط سازمان بورس در یک محدوده زمانی معین همانند یک روز نماد سهام را بدون هیچ‌گونه حجم مبنا و دامنه نوسان باز می‌کند تا معاملات انجام گیرد و قیمت موردنظر خریداران و فروشندگان از طریق عرضه و تقاضا مشخص گردد.
سخن آخر
بازار بورس، بازاری همراه با ریسک است، لذا سازمان بورس و اوراق بهادار تهران همواره در تلاش برای به حداقل رساندن ریسک و اتخاذ قوانینی در جهت ایجاد فضایی امن برای انجام معاملات است. ازاین‌رو حجم مبنا را به‌عنوان ابزاری برای کمک به حفظ آرامش تعیین کرده است. در کنار تمام مزایای حجم مبنا که در این مقاله به آن اشاره گردید، به معایب آن نیز پرداختیم و در نهایت اشاره کردیم که سازمان بورس برای رفع مشکلات و معایب ناشی از آن نیز راهکارهایی اندیشیده و حجم مبنا را به ابزاری کارآمد و ضروری در معاملات بورس تهران تبدیل نموده است.
قصد یادگیری و پیشرفت در بورس را دارید؟
از صفر تا صد بورس را توسط بهترین اساتید آموزش ببینید. لطفاً برای کسب اطلاعات کامل‌تر،آموزش و تحلیل و سبدگردانی با ما تماس بگیرید
دیدگاه شما