ارزش پول چیست ؟

نکته: به جز بانک مرکزی، به دیگر بانک های کشور در اقتصاد بانک تجاری گفته میشود.

ارزش پول هر کشور چگونه تعیین می شود؟

هر کشور واحد پول مشخصی دارد که تمامی معاملات داخلی آن کشور با استفاده از آن انجام می‌شود. به پول رایج در سایر کشورها ارز گفته می‌شود. برای مثال هر واحد پولی غیر از ریال، ارز محسوب می‌شود. یکتا بودن واحد پولی هر کشور ایجاب می‌کند وقتی شما بخواهید کالا یا خدماتی را خارج از مرزهای کشور خریداری کنید، پول خود را به پول کشور مقصد تبدیل کنید. به اصطلاح ساده شما برای انجام معامله در کشور مقصد باید ببینید پول شما نسبت به پول آن کشور چقدر می‌ارزد؟ یا ارزش پول شما در کشور مقصد چقدر است؟

نرخ ارز چیست؟

نرخ ارز، قیمت یک واحد پول خارجی در مبادله با پول رایج کشور است. برای مثال وقتی گفته می‌شود نرخ ارز دلار برابر با 170,000 ریال است یعنی قیمت خرید یک واحد پول آمریکا برابر با 170,000 ریال است.

اما اساسی‌ترین سوال این است که نرخ ارز یا قیمت پول کشورها نسبت به هم چگونه تعیین می‌شود؟ بسیاری از مردم فکر می‌کنند ارزش پول کشورها بر اساس ذخایر طلای آنها محاسبه می‌شود و هر چه کشوری از این لحاظ غنی‌تر باشد ارزش پول آن نیز بیشتر خواهد بود. باید اشاره کرد این دیدگاه اکنون در روابط تجاری کشورها کنار گذاشته شده است. به این منظور در این یادداشت سیر تاریخی و تکامل دیدگاه‌های تعیین نرخ ارز در طول زمان، همچنین رویه‌ای که اکنون مورد پذیرش کشورهاست بررسی می‌شود.

پشتوانه ارز چیست؟

در شکل سازمان یافته از اواخر قرن هجدهم تا اواخر قرن نوزدهم داد و ستد بین کشورها بر اساس دو فلز کمیاب (با تقاضای زیورآلاتی و قابلیت تقسیم‌پذیری و ماندگاری بالا) یعنی طلا و نقره صورت می‌گرفت.

سیستم پولی برخی کشورها سیستم تک فلزی طلا یا تک فلزی نقره و برخی دوفلزی طلا و نقره بود. طلا و نقره نیز به نرخ هر واحد طلا، معادل ۱۵.۵ واحد نقره قابل جایگزین با هم بودند. اما افزایش منابع عرضه نقره نسبت به طلا، موجب بر هم خوردن این نظام شد.

برای مثال دلالان، طلا را از کشورهای سیستم دوفلزی خریداری کرده و با توجه به کمیاب بودن آن در کشور تک فلزی نقره، با قیمت بالاتر به فروش می‌رساندند. سپس با نقره بیشتر می‌توانستند طلای بیشتری خریداری کنند. این امر موجب بر هم خوردن نسبت جایگزینی این دو فلز شد.

در ابتدا پشتوانه پول چاپ شده طلا بود

در اوخر قرن نوزدهم برای رفع این مشکل سیستم پولی تک فلزی طلا جایگزین سیستم‌های قبلی شد. در این دوران پول کاغذی با پشتوانه ۱۰۰ درصدی قابل تبدیل به طلا، رایج گردید و بانک‌های مرکزی موظف بودند به میزان طلایی که در اختیار دارند اسکناس منتشر کنند.

در اواخر قرن نوزدهم پشتوانه پول چاپ شده، طلا بود

اگر کسی پول کشور را به بانک مرکزی تحویل می‌داد در ازای آن باید طلا دریافت می‌کرد. مکانیزم نظام خودگردان طلا توازن مناسبی در اقتصاد کشورها به وجود آورد.

به رابطه بین طلب‌های یک کشور از سایر کشورها با بدهی‌های آن ارزش پول چیست ؟ به بقیه کشورها «تراز پرداخت» گفته می‌شود. «کسری تراز پرداخت» یعنی برآیند تجارت خارجی یک کشور با کشورهای دیگر منجر به افزایش بدهی آن شده و برعکس «مازاد تراز پرداخت» یعنی کشور دارای مطالباتی از سایر کشورهاست.

ارزش پول یک کشور چگونه افزایش یا کاهش می‌یابد؟

در شرایط بهبود تراز پرداخت، طلای بیشتری وارد یک کشور می‌شد بنابراین ارزش پول کشور بالا رفته و توان خرید مردم افزایش می‌یافت. تحت این شرایط چون کشور نمی‌توانست به سرعت تولید کالاها را بالا ببرد قیمت‌ها افزایش می‌یافت و ناگزیر کالاهای ارزان‌تر را از خارج وارد می‌کرد.

این یعنی خروج دوباره طلا از کشور و بازگشت توازن به سیستم اقتصادی

اعتبار اقتصادی کشورها پشتوانه پول آن‌هاست

اما به‌دنبال بحران بزرگ دهه ۱۹۳۰ و حوادث بعد از جنگ جهانی، بسیاری از کشورهای اروپایی با کسری تراز پرداخت مواجه شدند.

جبران خسارت‌های جنگ و نیاز شدید آنها به جذب سرمایه موجب رقابت در کاهش ارزش پول کشورها شد. کشورها با کاهش ارزش پول خود خواهان صرفه صادرات نسبت به واردات بودند. پیامد این امر رشد بی‌رویه قیمت‌ها و بی‌ثباتی در اقتصاد جهانی بود. سیستم پایه طلا که بعد از خاتمه جنگ اول جهانی طرفدارانی پیدا کرد، دیگر جواب‌گوی نیازهای جوامع نبود.

در سال ۱۹۴۴ با توجه به قدرت بالای سیاسی، نظامی و اقتصادی آمریکا که دو سوم ذخایر طلای جهان را نیز داشت در «برتوون وودز» کشورها در رابطه با تغییر سیستم پولی بین‌المللی به شکل طلا-ارز به توافق رسیدند. در این نظام، دلار بر حسب طلا تعریف شده بود و تمام پول‌های دیگر بر حسب دلار تعریف می‌شد.

رابطه دلار و طلا

آمریکا ارزش دلار را برابر یک سی و پنجم اونس طلا تعیین کرد و اعلام نمود که آمادگی تبدیل هر میزان دلار به طلا را بدون هیچ‌گونه محدودیتی دارد. اما با رشد سریع تجارت بین‌المللی و نیاز کشورها به دلار، بعد از مدتی مشاهده شد میزان دلارهای در دست بانک مرکزی اروپا خیلی بیشتر از طلاهای موجود در آمریکا است!

رابطه دلار و طلا

یعنی آمریکا به اندازه دلارهای موجود دیگر طلا نداشت. از طرفی افزایش پی‌در‌پی بدهی‌های آمریکا در این کشور موجب پیدایش موجی از نااطمینانی شد. سرانجام در سال ۱۹۷۱ به دلیل ادامه کسری تراز پرداخت‌ها، افزایش تورم و کاهش رشد اقتصادی آمریکا، این کشور پیمان برتوون وودز را لغو کرد.

نظام ارزی کشورها از سال 1973 تاکنون

نهایتا از سال ۱۹۷۳ تاکنون نظام نرخ بر اساس تصمیمات مقام‌های دولتی در روابط بین‌المللی تعیین می‌گردد. در این سیستم دیگر خبری از پشتوانه طلا نیست. کشورها نرخ ارز خود را بر اساس تحقق اهداف کلان خود تعیین می‌کنند.

برای مثال وقتی دولت نرخ ارز دلار را از ۲۰۰۰ تومان به ۳۰۰۰ تومان تغییر می‌دهد، این امر هزینه واردات را نسبت به قبل افزایش می‌دهد و در عوض صادرکنندگان سود بیشتری نسبت به قبل دریافت می‌کنند. این یک سیاست تشویقی به منظور افزایش تولید داخلی و رشد اقتصادی است.

سیاست‌ تعیین نرخ ارز | مثال موردی چین

یا یکی از انتقاداتی که همواره در قرن 21 به کشور چین وارد بوده، پایین نگه داشتن دستوری نرخ ارز این کشور است. چین به این دلیل چنین رویه‌ای را اجرا می‌‌کند تا هزینه نیروی کار در این کشور پایین بماند. تحت این شرایط جذب سرمایه‌گذاری خارجی برای این کشور بسیار راحت‌تر خواهد بود.

نیروی کار ارزان در چین

برای مثال فرض کنید شما یک سرمایه‌گذار بزرگ هستید و قصد تولید کالایی را دارید. در کشور خود به دلیل فقدان تکنولوژی موردنظر یا روابط تجاری ضعیف کشور، قادر به راه‌اندازی این کسب و کار نیستید. ابتدا شما در جست‌وجوی دستگاه و تجهیزات لازم برای این کار خواهید بود؛

پس از پیدا کردن آن با شرکت خارجی وارد مذاکره شده و با قیمت مناسب آن را خریداری می‌کنید. حال نوبت به تامین نیروی کار شما می‌رسد، این همان نقطه‌ای است که سیاستگذاران چینی سال‌ها آن را نشانه‌گیری کرده‌اند.

در بررسی‌های خود متوجه می‌شوید که نیروی کار در چین بسیار ارزان‌تر از اروپا و آمریکا است. بنابراین دستگاه‌های خریداری شده را به آن کشور منتقل کرده و با نیروی کار ارزان، کالای با کیفیتی جهانی و قیمتی رقابتی تولید خواهید کرد.

چرا نرخ ارز چین عادلانه نیست؟

شاید بپرسید این امر چه مشکلی دارد؟ چرا به چین انتقاد می‌شود؟ دلیل امر این است که تراز پرداخت چین بواسطه صادرات فراوان مثبت است، یعنی عملا ارزش پول این کشور بالا است.

اما آن‌ها با پایین آوردن عمدی نرخ ارز هزینه واردات کالاهای دیگر کشورها را افزایش می‌دهند. پس هنگامی که شرکتی قصد انجام صادرات به کشور چین را دارد با مشکل مواجه می‌شود. سپس چین از کانال نیروی کار ارزان همان کالاها را با جذب سرمایه‌گذاران در کشور خود تولید می‌کند، تکنولوژی مورد نظر را در کشور تثبیت می‌کند و ممکن است بازار صادراتی رقبا را از آن‌ها بگیرد. این همان نوع سرقتی است که دونالد ترامپ در سخرانی‌های خود بارها آن را بیان کرده است.

سیستم نرخ ارز ثابت و نرخ ارز شناور

امروزه به‌صورت کلی می‌توان گفت دو نوع سیستم نرخ ارز، تحت عنوان نرخ ارز ثابت و نرخ ارز شناور وجود دارد. کشورها برای انجام مبادلات تجاری خود ارزش پول خود را در مقابل با پول‌های قوی رایج مثل دلار، یورو، پوند و…. تعیین می‌کنند.

در کشورهایی که حجم مبادلات تجاری بالاست و دسترسی زیادی به بازارهای سرمایه جهانی دارند از سیستم نرخ ارز شناور استفاده می‌شود. تحت این شرایط قیمت ارز در بازار و ارزش پول چیست ؟ بر اساس عرضه و تقاضای آن تعیین می‌شود. این امر موجب می‌شود تغییر نرخ ارز به‌سرعت اثر خود را در ارزش صادرات و واردات کشور منعکس کند و توازن در اقتصاد کشور حاکم شود.

نرخ ارز ثابت

همچنین در کشورهایی که حجم مبادلات تجاری در سطح پایین‌تری است دولت‌ها به منظور ثبات و بالا بردن سطح اطمینان در تجارت برای افراد جامعه از نرخ ارز دستوری یا ثابت استفاده کنند. به مفهوم ساده برای مثال دولت به فعالان اقتصادی این اطمینان را می‌دهد که تا پایان سال نرخ ارز دلار در انجام مبادلات تجاری ثابت خواهد بود و این موجب بالا رفتن قدرت برنامه‌ریزی آنها خواهد شد

ارزش پول چیست و چگونه محاسبه می‌شود؟

ارزش پول توسط نوعی ارتباط دائمی بین اشیا و باور به ارزشمند بودن آن‌ها ساخته می‌‌شود. ارزشمندی آن از آنجا نشات می‌گیرد که افراد طالب آن هستند تا کالا یا خدمت مطلوبشان را با آن تهیه ‌‌کنند. همچنین ارزش و پشتوانه آن، برخلاف عقیده عامه مردم طلا و نقره نیست و عوامل دیگری در ارزش دادن و یا بی‌ارزش کردن آن تأثیر دارند. پیش از اینکه پول، توسعه پیدا کند، مردم برای به دست آوردن کالاها و خدمات مورد نیازشان، دادوستد پایاپای (کالا به کالا) می‌‌کردند. این شکل اولیه تبادل، از تقسیم‌‌پذیری و ‌‌قابلیت انتقال، برخوردار نبود.

مثلاً اگر شما گوسفند دارید و به سیب احتیاج دارید، باید کسی را پیدا کنید که تنها سیب دارد و گوشت گوسفند می‌‌خواهد. اگر کسی را پیدا کنید که گوشت بخواهد و سیب نداشته باشد و به شما خرگوش بدهد چه؟ برای اینکه گوشت شما را بگیرد باید کسی را پیدا کند که سیب دارد و خرگوش می‌‌خواهد. نداشتن قابلیت انتقال آسان در تبادل کالا به کالا، ناکارآمد بود. همچنین، حتی اگر شما کسی را پیدا کنید که بخواهد سیب را با گوشت معاوضه کند، شاید آن مقدار جنسی که او دارد ارزش گوسفند شما را نداشته باشد. پس باید راهی پیدا کنید که گوسفندتان را چندتکه کنید و تصمیم بگیرید که در ازای قسمتی از گوسفند، چند سیب می‌‌خواهید. برای حل این مشکلات، پول کالایی به وجود آمد؛ که نوعی از کالا بود که به‌عنوان نوعی ارزش کار می‌‌کرد.

کالاهای مورد استفاده برای معامله ویژگی‌‌های مشخصی داشتند:

نمونه ای از پول کالایی، فلزهای گران‌‌بها مانند طلا بودند که تا پیش از دهه ۱۹۷۰، قرن‌‌ها به‌عنوان پول رایج مورداستفاده قرار می‌‌گرفت. به‌ عنوان ‌مثال در مورد دلار آمریکا این‌طور بود که دولت‌‌های خارجی می‌‌توانستند دلارهای آمریکایی‌ها را بگیرند و در عوض مقدار مشخصی طلا به بانک مرکزی آمریکا بدهند. طلا ارزشمند است چون مردم طالب آن هستند. همچنین قابل حمل، ذخیره و با دوام است. ارزها سال‌‌ها به قانون استاندارد طلا وابسته بودند، یعنی ارزش اسکناس وابسته به ذخایر طلای دولت‌‌ها بود و هرکدام می‌‌توانستند با دیگری به مقدار مشخص و ثابت معاوضه شوند. مثلاً اگر شما ۱۰۰۰ دلار داشتید می‌‌توانستید به بانک فدرال رزرو بروید و در عوض یک انس طلا بگیرید. کشورها برای ارزش دادن به ارزهای خود شروع به برداشتن استاندارد طلا کردند. بریتانیا در سال ۱۹۳۱ و ایالات‌متحده هم اندکی پس‌ازآن این کار را انجام دادند. دلیل آن هم نایاب بودن طلا و پایین رفتن کفه تقاضا در مقابل مقدار اندک عرضه‌‌ بود.

امروزه عرضه، تقاضا و باور مردم به دولت‌‌ها بنیان ارزش ارزها است. اقتصادهای قوی‌‌تر معمولاً نرخ تبادل بهتری برای ارزهای خود دارند و بالعکس. اگر هم اصلاح یا سقوطی اتفاق بیافتد ارزش آن ارز کاهش خواهد یافت. نوع دوم پول، فیات (Fiat Money) است که نیازی به پشتیبانی فیزیکی کالایی ندارد. در عوض ارزش آن توسط عرضه و تقاضا و باور مردم به ارزش آن تعیین می‌‌شود. پول بدون پشتوانه به این دلیل به وجود آمد که طلا منبعی نادر بود و اقتصادهای دارای رشد سریع نمی‌‌توانستد همیشه آن‌قدر طلا استخراج کنند که از ارز مورداستفاده‌‌شان حمایت کند. در یک اقتصاد شکوفا نیاز به طلا برای ارزش دادن به پول کاملاً ناکارآمد است، به‌ویژه وقتی‌که ارزش آن را درک و تفکرات مردم معین کند. یک اقتصاد در حال توسعه، در حال تولید چیزهای دیگری است که برای خود و اقتصادهای دیگر هم باارزش است. عموماً هرچه اقتصاد کشوری قوی‌‌تر باشد، پول آن هم قوی‌‌تر پنداشته می‌‌شود و بالعکس؛ اما این مفهوم باید توسط یک اقتصاد قوی و مولد که خدمات و محصولات باارزش خلق می‌‌کند پشتیبانی شود. امروزه ارزش اکثر ارزها توسط قدرت خرید آن سنجیده می‌‌شود که متأثر از تورم است. به همین دلیل است که تنها چاپ آن نمی‌‌تواند در کشور ثروت به وجود بیاورد.

ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟

تعیین ارزش برای یک کالا، خدمت، ارز، ارتباط نزدیکی با تقاضای آن دارد. برای مثال سه روش برای تعیین ارزش دلار وجود دارد:

۱- روش اول این است چه مقدار دلار با ارزهای خارجی خریداری می‌شود که این همان روش نرخ تبادل است. معامله گران فارکس در بازار ارز تعیین‌کننده نرخ تبادل هستند. آن‌ها عرضه و تقاضا و نیز انتظارات خود در آینده را در نظر می‎گیرند. به همین دلیل است که ارزش پول در طول معاملات روزانه دچار نوسان می‌شود.

۲- روش دوم، ارزش‌گذاری اسناد خزانه است. می‌توان آن‌ها را از طریق بازار ثانویه خزانه‌داری به‌راحتی تبدیل به دلار کرد. هنگامی‌که تقاضا برای اوراق خزانه افزایش می‌یابد، ارزش دلار نیز خودبه‌خود بالا می‌رود.

۳- روش سوم نیز ذخایر ارز خارجی است، یعنی همان مقدار دلارهایی که در اختیار دولت‌های خارجی قرار دارد. هرقدر که دلارهای بیشتری داشته باشند، به همان میزان عرضه نیز کاهش خواهد یافت. این کار باعث بالا رفتن ارزش دلار ایالات‌متحده می‌شود. چنانچه دولت‎های خارجی درصدد فروش تمامی دلارها و دارایی‌های خزانه باشند، در این صورت دلار سقوط خواهد کرد و ارزش پول ایالات‌متحده بسیار کم خواهد شد. اسکناس‌‌هایی مانند ۱۰ هزارتومانی که امروزه از آن استفاده می‌‌کنیم اگرچه ارزش ذاتی ندارد اما به‌عنوان وسیله معامله شناخته می‌‌شوند. وقتی به فروشگاه می‌‌روید و کالایی می‌‌خرید، هم شما و هم فروشنده توافق کرده‌‌اید که یک اسکناس یک ارزش مشخص دارد. تا زمانی که تقاضا برای اسکناس ۱۰ هزار تومانی وجود دارد، این اسکناس ارزش دارد.

پول چگونه اندازه‌‌گیری می‌‌شود؟

برای قابل‌ اندازه‌‌گیری‌‌تر کردن پول باید آن را به سه دسته تقسیم کرد:

• M1: این دسته، شامل همه انواع فیزیکی سکه‌‌ها و ارزها، سپرده‌‌های دیداری و چک‌‌های مسافرتی ارزش پول چیست ؟ ارزش پول چیست ؟ است. M1 شامل چیزی است که ما به‌عنوان پول فعال می‌‌شناسیم؛ یعنی ارزش کل مسکوکات و اسکناس‌‌هایی که در میان عموم مردم در گردش است و به‌طور فصلی، ماهانه، هفتگی و روزانه تغییر می‌‌کند. یا میزانی است که بانک‌‌ها، به مشتریان قرض می‌‌دهند.
• M2: این دسته با شاخص گسترده‌‌تر دسته‌‌ M1 و سپرده‌‌های مدت‌‌دار، سپرده‌‌های قرض‌‌الحسنه و سرمایه‌‌های غیردولتی بازار را شامل می‌‌شود. این دسته را می‌توان به‌راحتی به نقدینگی تبدیل کرد.
• M3: گسترده‌‌ترین نوع که شامل M2 و همه‌‌ سپرده‌‌های بلندمدت، سرمایه‌‌های دولتی، توافقات خرید کوتاه‌‌مدت و دارایی‌های نقدی می‌‌شود.

با جمع‌کردن این سه دسته، می‌‌توانیم به مبلغ پول کشور یا اقتصاد برسیم. تقاضا برای پول مساوی‌‌ با نوسان میزان کل پول فعال است. به‌عنوان‌مثال مردم آخر هفته‌‌ چک‌‌هایشان را نقد می‌‌کنند و یا از دستگاه‌‌های خودپرداز برداشت می‌‌کنند، پس پول فعال بیشتری در آخر هفته‌‌ها نسبت به اول هفته وجود دارد و تقاضای عمومی برای آن هم در تعطیلات گاهی کاهش می‌یابد.

آیا پول سرمایه است؟

البته که به‌ خودی ‌خود یک سرمایه نیست، بلکه برای خرید اجناس مورد استفاده قرار می‌‌گیرد و سرمایه به‌صورت طولانی‌مدت برای ایجاد سود و ثروت به کار گرفته می‌‌شود. این یعنی اسکناس‌‌هایی که به دست می‌‌آوریم، خرج می‌‌‌‌کنیم و نگه می‌‌داریم سرمایه نیستند، بلکه تنها یک وسیله آسان برای معامله است. حتی اگر ۱۰۰ میلیون دلار داشته باشید اما در یک جزیره دورافتاده تنها باشید، آن بلااستفاده است چون نمی‌‌توانید برای هیچ‌چیزی از آن استفاده کنید، مگر اینکه آن را بسوزانید و خودتان را گرم کنید؛ بنابراین چاپ اسکناس منجر به شکوفایی اقتصاد نمی‌‌شود، بلکه باعث بی باوری به دولت و سقوط ارزش پول آن می‌‌شود.

تغییرات ارزش پول چه تأثیری بر زندگی شما می‌گذارد؟

تأثیر نوسانات ارزش پول را می‌توان هرروزه در فروشگاه مواد غذایی یا پمب بنزین مشاهده کنید. افراد همیشه تقاضای ناگزیر و روزانه برای بنزین و مواد غذایی دارند. تولیدکنندگان به‌خوبی می‌دانند که شما هر هفته مجبور می‌شوید بنزین و مواد غذایی خریداری کنید و نمی‌توانید خرید خود را در هنگام افزایش قیمت‌ها به تعویق اندازید. شما مجبور می‌شوید تا مدتی باقیمت بالاتری جنس خود را خریداری کنید تا زمانی که بتوانید عادات خود را تغییر دهید.

کاهش ارزش پول چه پیامدهایی دارد؟

هنگامی‌که قیمت بنزین یا مواد غذایی بالا می‌رود، شما شاهد کاهش ارزش پول خواهید بود. با کاهش ارزش آن تورم رخ می‌دهد. وقتی مردم تصور می‌کنند قیمت‌ها افزایش خواهد یافت، در این زمان است که شروع می‌کنند به خرید کردن، قبل از اینکه اجناس گران‌تر شوند. این افزایش تقاضا باعث می‌شود تولیدکنندگان با خیال راحت هزینه‌های بیشتری اعمال کنند، قیمت‌ها را افزایش دهند و در این صورت تورم یک ابزاری می‌شود برای تغییر مسیر بازار به سمتی که بازاری ها می‌خواهند. یک اقتصاد سالم قادر است نرخ تورم پایه را تا ۲ درصد حفظ کند. تورم پایه عبارت است از قیمت هر چیزی به‌جز قیمت مواد غذایی و بنزین که بسیار متغیر هستند. شاخص قیمت مصرف‌کننده رایج‌ترین مقیاس تورم محسوب می‌شود.

اثرات افزایش ارزش پول چیست؟

تورم‌زدایی زمانی رخ می‌دهد که ارزش پول بالا می‌رود. تورم‌زدایی به نظر عالی می‌رسد، اما برای اقتصاد مخرب‌تر از تورم است. چرا؟ به این فکر کنید که طی سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۱ چیزی که در بازار مسکن آمریکا رخ داد، درواقع یک تورم‌زدایی عظیم بود. قیمت‌ها تا بیش از ۲۰ درصد سقوط کرد. بسیاری از مردم نتوانستند خانه‌های خود را بفروشند و بدهی وام مسکن خود را پرداخت کنند. خریداران از کاهش بیش‌ازپیش قیمت‌ها واهمه داشتند. هیچ‌کس نمی‌دانست چه وقت قیمت‌ها مجدداً اوج خواهد گرفت. درست است، ارزش پول افزایش یافت؛ اما خانواده‌ها خانه‌های خود را از دست دادند. کارگران ساختمانی شغل خود را از دست دادند. ساختمان‌سازها ورشکسته شدند و این همان چیزی است که تورم‌زدایی را خطرناک می‌کند.

چگونه ارزش پول با گذشت زمان دستخوش نوسانات شده است؟

در سال ۱۹۱۳، پول ارزش بسیار زیادی داشت. در آن زمان یک دلار معادل $۲۵٫۹۲ در جولای ۲۰۱۹ بود. دلار به‌تدریج ارزش خود را از دست داد، بطوریکه تا سال ۱۹۲۰ هر دلار معادل $۱۲٫۳۴ در سال ۲۰۱۹ ارزش داشت. در طول دوره رکود بزرگ آمریکا، ارزش پول درنتیجه تورم‌زدایی افزایش پیدا کرد. در پی بحران سال ۱۹۳۰ ارزش هر دلار برابر شد با $۱۵٫۴۶ در سال ۲۰۱۹ و تا سال ۱۹۵۰ ارزش پول با کاهش بیشتری مواجه شد؛ یعنی هر دلار چیزی معادل $۱۰٫۶۵ در سال ۲۰۱۹ بود. از آن به بعد ارزش پول همچنان رو به کاهش رفت. طوری که در سال ۱۹۷۰، هر دلار تنها معادل $۶٫۵۸ در سال ۲۰۱۹ شد. تا سال ۱۹۹۰، هر دلار ارزشی برابر با $۱٫۹۷ در سال ۲۰۱۹ پیدا کرد. در دهه بعدی (۲۰۰۰) ارزش آن به $۱٫۴۸ در سال ۲۰۱۹ رسید.

کشورها چگونه ثروتمند می‌‌شوند؟

کشورهایی که می‌‌خواهند ثروتمند شوند باید اجناس و خدمات خود را باکیفیت و کمیت بیشتر تولید کنند، نه اینکه فقط اسکناس چاپ کنند. اگر خروجی‌‌ها سقوط کنند، کل پول تزریق شده در گردش هم نمی‌‌تواند تغییری در وضعیت آن ایجاد کند. گرچه پول شکل های متفاوتی پیدا کرده اما کاربرد اصلی آن هنوز تغییر نکرده است. آن فارغ از اینکه چه شکلی داشته باشد، ابزاری برای معامله اجناس و خدمات است و با سریع‌‌تر کردن فرایند معاملات، به اقتصاد امکان رشد بیشتری می‌‌دهد.

وبلاگ ققنوس

در مبادله‌ی پایاپای یا همان معاوضه‌ی مستقیم کالا با کالا، امکان خراب شدن محصولات وجود داشت، به طور مثال گوشت و دیگر اقلام خوراکی قابلیت نگه داری طولانی را نداشتند و مردم باید در مدت‌زمان کم کالایی که در اختیار داشتند را با یک کالای دیگرمبادله می‌کردند. پول به دلیل ویژگی مانایی یا همان ماندگاری، در طول زمان فاسد نمی‌شود و می‌توان به راحتی از آن نگهداری کرد.

۲) قابلیت حمل ( Portability )

یکی از ویژگی‌های مهم پول، قابل حمل بودن آن است که در مبادله‌ی پایاپای امکان حمل ونقل کالا وجود نداشت و شخص نمی‌توانست کالای خود را به سادگی به شهر یا کشور دیگر ببرد، اما پول را به راحتی می‌توان با خود به جاهای مختلف برد.

۳) تقسیم‌پذیری ( Divisibility )

در بسیاری از کالاهایی که مبادله می‌شوند، قابلیت تقسیم شدن به مقادیر کمتر وجود ندارد. به طور مثال یک گوسفند قابل تقسیم شدن به قطعات کوچک‌تر نیست و شخص مجبور است کالا را به طور کامل با کالای دیگر مبادله کند. اما پول قابلیت تقسیم شدن به مقادیر کوچک‌تر را دارد و شخص می‌تواند از آن در معاملات کوچک و بزرگ استفاده کند.

۴) یکنواختی ( Uniformity )

ارزش یک ابزار کشاورزی نو و کهنه متفاوت است ولی یک صد دلاری نو همان ارزشی را دارد که یک صد دلاری کهنه از آن برخوردار است. پس از آنجا که تمام اسکناس‌های صد دلاری فارغ از سال تولید، رنگ و کیفیت چاپ، دارای ارزش یکسان هستند می‌توان نتیجه گرفت که این پول یکنواخت است.

۵) پذیرش عمومی ( Acceptability )

اگر یک شخص برای خود و اطرافیانش اسکناسی طراحی و چاپ کند، هر چند که از پشتوانه مناسبی برخوردار باشد، مادامی که مورد پذیرش عموم مردم قرار نگرفته باشد نمی‌توان از آن به عنوان پول نام برد.

۶) معیار ارزش‌گذاری(valuation criterion)

بسیاری از انواع دارایی هستند که علیرغم پذیرش عامه، نمی‌توان از آن‌ها به عنوان پول نام برد. مثلاً سکه‌ی بهار آزادی برای همه قابل پذیرش است ولی پول نیست چون هنگام خرید و فروش کالا هیچ فروشنده‌ای قیمت کالا را بر حسب سکه بهار آزاری اعلام نمی‌کند. پس یکی از ویژگی‌های پول این است که هنگام معامله کالاها معیار ارزش‌گذاری آن کالا باشد.

۷) عرضه‌ی محدود (Limited supply )

در مورد پول‌های فلزی به دلیل آنکه حداقلی از ارزش در فلزی که سکه با آن ضرب شده نهفته است، امکان عرضه نامحدود وجود ندارد. لیکن در خصوص پول‌های کاغذی، اگر یک بانک مرکزی بدون هیچ محدودیتی هر میزان اسکناس که بخواهند چاپ کنند ولی تقاضایی برای آن وجود نداشته باشد، پول آن کشور ارزش و پذیرش عامه را از دست می‌دهد.

این مساله برای رمزارزها کاملاً متفاوت است، زیرا الگوریتم‌های رمزنگاری بکار رفته در تولید این رمزارزها مانع از تولید نامحدود شده و در صورت وجود تقاضا برای آن رمزارز، عرضه آن نیز همواره محدود خواهد بود که منجر به افزایش ارزش آن رمزارز در بازار می‌شود.

مفهوم ارزش پول و نحوه اندازه گیری آن

پیش تر در مقاله ارزش زمانی پول چیست در مورد مسائلی مثل ارزش زمانی ، ارزش فعلی و ارزش آتی صحبت کردیم و دانستیم که تمام کسانی که میخواهند در بازارهای مالی فعالیت کنند باید درک درستی از ارزش پول داشته باشند چرا که ارزش پول بر روی تصمیم گیری های مالی تاثیر بسیار زیادی میگذارد.حال در این مقاله از سایت دکتر رضا شیرازی قصد داریم به طور کامل و مجزا در مورد مفهوم ارزش پول صحبت کنیم و ببینیم ارزش پول چیست و چگونه اندازه گیری میشود. در ادامه این مقاله همراه ما باشید

مفهوم ارزش پول

برای درک درست مفهوم ارزش پول باید به زمان گذشته سفر کنیم . در گذشته روش های زیادی برای خرید و فروش و انجام معاملات وجود نداشت و افراد صرفا با جابه جایی و مبادله کالاها میتوانستند کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنند. پس از مدتی با کشف طلا و نقره شروع به استفاده از این فلزات برای معاملات کردند و در نهایت استفاده از طلا و نقره منجر به به وجود آمدن چیزی به نام پول شد

قبل تر در مقاله پول چیست در مورد ارزش ذاتی صحبت کردیم و گفتیم برخی از کالاها داری ارزش ذاتی هستند اگر بخواهیم 3 دوره از سیستم های مالی را از لحاظ ارزش ذاتی بررسی کنیم به نتیجه زیر میرسیم :

• مبادله کالاها : هر کالا دارای ارزش ذاتی است
• استفاده از طلا و نقره : طلا و نقره ارزش ذاتی دارند
• استفاده از اسکناس و پول : فاقد ارزش ذاتی است

برای مثال فرض کنید نظام پولی در دنیا وجود نداشته باشد آنگاه چه اتفاقی می افتد ؟ تمام اسکناس های موجود صرفا به یک تکه کاغذ تبدیل میشوند که کوچکترین ارزشی ندارند اما طلا ، نقره یا حتی کالاها هنوز هم ارزشمند هستند که به این ارزش ، ارزش ذاتی میگویند

حال ممکن است برای شما سوال باشد یک تکه کاغد چگونه میتواند با ارزش شود؟ اینجاست که ما با مفهومی به نام ارزش پول آشنا میشویم

مفهوم ارزش پول چیست؟

ارزش پول باوری است که افراد نسبت به پول و ارتباط آن با کالاها و خدمات دارند.افراد پول را با ارزش میداند چون باوردارند که میتوانند با پول کالاها و خدمات مورد نظر خود را خریداری کنند. در واقع اگر بخواهیم به زبان سیستم مبادله ای صحبت کنیم میتوانیم بگوییم در اصل پول یک کالا است که برای مبادله استفاده میشود و همه قوانین عرضه و تقاضا نیز بر روی آن صدق میکند و همانطور که در مقاله سیستم های پولی به آن اشاره کردیم زمانی که ارزش کالا با ارزش پول یکسان باشد یک معامله به درستی انجام میشود

چرا پول ارزش دارد؟

در حال حاضر اعتماد مردم به دولت ها ، عرضه و تقاضا از مهمترین دلایل ارزش پول و ارزها به شمار می آید در واقع پول به این دلیل ارزش دارد که مردم باور دارند هر موقع که بخواهند میتوانند با استفاده از پول کالاهای خود را خریداری کنند. این باور ( که باعث ارزش میشود) تا زمانی پابرجا است که عواملی مثل تورم یا سیاست های مالی دولت باعث کاهش ارزش پول و کاهش قدرت خرید مردم نشود.

پیش تر در مقاله تورم چیست به طور کامل به این موضوع پرداختیم که تورم زمانی به وجود می آید که عرضه پول بسیار بیشتر از حد نرمال باشد. بانک مرکزی و ارگان های وابسته به ان وظیفه دارند تا از عرضه بیش از حد پل و تورم در یک کشور جلوگیری کنند

حال ممکن است برای شما سوال باشد که چگونه ارزش یک پول تعیین میشود و چرا پول یک کشور از کشوری دیگر ارزشمندتر است. در ادامه به این موضوع میپردازیم

اندازه گیری ارزش پول

عوامل بسیار متعددی بر روی ارزش پول تاثیر میگذارند اما اگر بخواهیم با دقت نگاه کنیم میبینیم که بازهم موضوع عرضه و تقاضا نقش مهمی در تمام این عوامل بازی میکند. در ادامه به عوامل تاثیرگذار بر اندازه گیری ارزش پول اشاره میکنیم

1.نرخ تبادل

اگر از فعالان حوزه ارزهای دیجیتال یا فارکس باشید به خوبی با موضوع نرخ تبادل آشنایی دارید. نرخ تبادل به این معناست که با مقداری مشخصی پول (ارز) میتوان چه میزان ارزهای خارجی مانند دلار خریداری کرد. فعالان بازارهای مالی هنگام فعالیت معمولا عرضه ، تقاضا و نرخ تبادل را تعیین میکنند تا بتوانند به درستی از بازار سود کسب کنند

2.ارزش گذاری خزانه

اسناد خزانه یکی از مولفه هایی است که میتواند بر روی ارزش پول تاثیر بگذارد.این اسناد را میتوان در بازارهای ثانویه پیدا و آنها را به دلار تبدیل کرد. این مولفه نیز باز از قانون عرضه و تقاضا پیروی میکند برای مثال زمانی که تقاضا برای دریافت اوراق و اسناد خزانه زیاد شود قیمت ارز هم افزایش پیدا میکند

3.ذخایر ارز خارجی

ذخایر ارز خارجی به معنای میزان ارزهایی که مربوط به یک دولت است و در اختیار سایر کشورها قرار گرفته است. هر قدر این ارزها بیشتر در اختیار سایر کشورها قرار گرفته بگیرد عرضه آن ارز کاهش می یابد و کاهش عرضه مساوی است با افزایش قیمت ارز در کشور! حال اگر تمام کشورهایی که ارز را در اختیار دارند بخواهند ارزها را بفروشند چه اتفاقی می افتد؟ ارزش ارز به کمترین حالت خود میرسد

پس در این بخش از مقاله متوجه شدیم چه عاملی بر ارزش پول تاثیر میگذارند حال به سراغ ارزش کل پول یک کشور میرویم به نظر شما چگونه باید حجم کل و ارزش آن را در یک کشور به دست بیاوریم؟

جمع ارزش پول یک کشور

برای اینکه بتوانیم راحت تر ارزش پول یک کشور را به دست بیاوریم باید ابتدا کل دارایی های یک کشور را به چند دسته تقسیم کنیم

• دسته اول : این دسته شامل پول های فعال هستند. پول های فعال عبارتند از همه سکه ها ، ارزها ، چک های مسافرتی و هر پولی که در بیین مردم و جامعه در حال گردش است
• دسته دوم : این دسته قابلیت نقدینگی بالایی دارند و شامل سپرده های قرض الحسنه ، سپرده های مدت دار و سرمایه های غیردولتی میشوند
• دسته سوم : این دسته شامل همه سپرده های بلندمدت ، دارایی های نقدی و سرمایه های دولتی میشود

حال با جمع کردن این 3 دسته میتوانیم به ارزش پول یک کشور برسیم البته ممکن است این مقدار در بازه های زمانی مختلف مقداری تغییر کند برای همین باید در بازه های مختلف زمانی اندازه گیری و میانگین گرفته شود

ما در این مقاله از سایت دکتر رضا شیرازی تلاش کردیم به طور کامل در مورد مفهوم ارزش پول با شما صحبت کنیم همانطور که میدانید ارزش پول و عوامل تاثیر گذار بر روی آن در علم اقتصاد بسیار مهم هستند بسیاری از افراد با مشاهده کاهش ارزش پول کشورشان سعی میکنند در بازارهایی مثل ارزهای دیجیتال و فارکس فعالیت کنند تا بتوانند ارزش سرمایه خود را بیشتر کنند

حتما مقالات بنیادی علم اقتصاد راجع به پول را در سایت دکتر شیرازی مطالعه کنید تا به درک درستی از پول و بازارهای مالی برسید

پول چیست؟

شاید پرسیدن سوال "پول چیست؟" به نظرتان عجیب بیاید چرا که پول چیزی است که بشر بیش از 2000 سال است که از آن برای مبادلاتش استفاده کرده و آنقدر جزئی از زندگی ما (و اتفاقا یکی از اجزای اصلی زندگی ما) شده که شاید تا الان به اینکه اصلا پول چیست، فکر نکرده باشید! اما در این مطلب قصد داریم تا مطالبی کلی را در مورد مفهوم پول به شما توضیح دهیم.

پیدایش پول

همانطور که احتمالا میدانید، قبل از اینکه پول به وجود بیاید، بشر معاملاتش را به صورت پایاپای انجام میداد؛ یعنی افراد کالای مازاد خود را با کالایی که نیاز داشتند تعویض می کردند. مشخص است که این روش معامله اصلا روش مناسبی نبود چون تعداد کالاها کم بود و مثلا ممکن بود یک کفاش به گوسفند یک دامدار نیازی نداشته باشد و دامدار برای رفع نیازش به کفش مجبور بود ابتدا گوسفندش را به کالایی که کفاش نیاز داشت تبدیل میکرد و بعد آن را با کفش عوض میکرد.

هرچه تعداد معاملات و جمعیت بیشتر میشد، نیاز به پول هم بیشتر حس میشد تا بالاخره مفهوم پول بین انسان ها ابتدا با استفاده از اشیای گران قیمت و فلزات گرانبها و بعدتر با ضرب سکه و در نهایت با چاپ اسکناس (و این اواخر به وسیله کارت اعتباری) درک شد.

تعریف پول

اینکه بخواهیم به طور دقیق مفهوم پول را توضیح دهیم، مقداری مشکل است. در واقع با مدرن تر شدن اقتصاد، تعریف دقیقی از مفهوم پول وجود ندارد و در نتیجه به جای اینکه پول را تعریف کنیم، بهتر است کارکردهای پول را توضیح دهیم.

کارکردهای پول

پول به صورت کلی، سه کارکرد اساسی دارد:

• واسطه مبادله
• ذخیره ارزش
• واحد شمارش

الف) واسطه مبادله

پول چیزی است که به عنوان واسطه در مبادلات بین افراد جامعه استفاده میشود. یعنی یک دامدار برای خرید کفش، دیگر نیازی نیست که یک دور طولانی بزند تا کالای مورد نظر کفاش را با گوسفندش معاوضه کند و بعد آن را با کفش مبادله کند. با کشف پول، دامدار گوسفند خود را میفروشد و با پول آن کفش میخرد.

مهمترین نکته درباره کارکرد پول این است که افراد جامعه باید یک شی را به عنوان واسطه مبادلات بپذیرند. مثلا یکی از نکاتی که باعث شد بیت کوین بتواند در بازارهای ارزش پول چیست ؟ جهانی جا باز کند، همین اقبال و پذیرش عمومی در استفاده از آن به عنوان واسطه مبادلات بود.

ب) ذخیره ارزش

پول را میتوانیم به عنوان یک شی ارزشمند برای مدتی نگهداری کنیم و بعد در صورت نیاز از آن استفاده کنیم. کالاهای زیادی این خاصیت را دارند که میتوانیم با خرید و نگهداری از آن ها، ارزشی را ذخیره کنیم. ممکن است کالاهای سرمایه ای و بادوام، نقش پول را در این مورد بازی کنند اما پول عام ترین و ساده ترین وسیله برای ذخیره ارزش است.

ج) واحد شمارش

پول واحد شمارش است و برای مقایسه ارزش نسبی کالا استفاده میشود.

هر چیزی که بتواند این سه نقش را بازی کند، میتواند به عنوان پول استفاده شود. اما در کنار این سه نقش، هر چیزی که بخواهد نقش پول را بین مردم ایفا کند، نیازمند آن است که شرایط زیر را هم داشته باشد:

1.سبک باشد و امکان جا به جایی مقدار زیادی از آن به راحتی فراهم باشد.

فرض کنید شما 1 میلیون سکه آهنی (به ارزش جمعا 1 میلیون تومان) در اختیار دارید، حمل 20 برگه اسکناس 50 هزارتومانی راحت تر خواهد بود یا 1 میلیون سکه؟

در واقع به دلیل سنگینی و سخت بودن جا به جایی بود که با افزایش جمعیت، انسان ها به جای استفاده از سکه، به اسکناس ها روی آوردند.

2.بادوام باشد و به سادگی از بین نرود.

فرض کنید که در جوامع بدوی که از صدف به عنوان پول استفاده میکردند، زندگی میکردید. اگر کیسه پولتان روی یک سطح سخت می افتاد احتمالا بخش زیادی از پول شما بخاطر این ضربه نابود میشد.

3.توافق جمعی درباره ارزش آن وجود داشته باشد.

بالاتر هم گفتیم که این مهمترین شرط برای استفاده از یک وسیله به عنوان پول است. مثلا در همان جامعه بدوی که صدف را به عنوان پول استفاده میکردند، احتمالا دلیلشان برای اینکار نایاب و گرانبها بودن این صدف ها بوده است. اما این صدف ها احتمالا در یک شهر ساحلی که مقدار زیادی از همان صدف پیدا میشد، ارزش خاصی نداشتند.

در جوامع مدرن، توافق جمعی با استفاده از وضع قوانین صورت میگیرد. یعنی مثلا آمریکا قانون وضع میکند که واحد پول کشور ما دلار است و مردم باید طبق قانون این واحد پول را بپذیرند.

انواع پول

گفتیم که هرچیزی که بتواند سه کارکرد و سه شرط بالا را داشته باشد، میتواند به عنوان پول استفاده شود. اولین چیزی که در اقتصاد به عنوان پول استفاده میشود، اسکناس و سکه ها هستند. دومین چیز انواع سپرده های کوتاه مدت هستند که مردم در بانک نگهداری میکنند. این سپرده ها هر زمان که نیاز باشد، چه به صورت چک و چه به صورت نقدی قابل استفاده هستند. این سپرده ها اصطلاحا در اقتصاد سپرده دیداری نامیده میشوند.

طبق تعریف اقتصادی، این موارد (اسکناس ها و سکه ها و سپرده های کوتاه مدتی) را پول می نامیم.

شبه پول چیست؟

متغیر دیگری که تا حدی نقش پول را دارد، موجودی حساب مردم در حساب های پس انداز مدت دار است. این حساب ها اصولا امکان برداشت آنی وجه را ندارند. بخاطر اینکه حساب های بلندمدتی سیالیت کمی دارند و امکان تبدیل آنی آنها به وجه نقد نیست، در اقتصاد به آنها شبه پول میگوییم.

سیالیت در اقتصاد به چه معناست؟

در اقتصاد به امکان سریع خرج شدن یک دارایی، سیالیت گفته میشود. این تعریف شبیه تعریف نقدشوندگی یک دارایی است ولی با آن فرق میکند. نقدشوندگی به امکان تبدیل یک دارایی به وجه نقد گفته میشود ولی سیالیت به امکان سریع خرج شدن آن میگوییم.

پول نقد و حساب کوتاه مدتی، حداکثر سیالیت را دارد و حساب های بلندمدتی، سیالیت کمتری را دارند.

نقدینگی چیست؟

به مجموع آن چیزی که از پول و شبه پول گفتیم، نقدینگی میگویند.

ایجاد پول در اقتصاد چگونه اتفاق می افتد؟

همانطور که گفتیم پول شامل اسکناس (و سکه) و حساب های کوتاه مدتی بانکی است. بانک مرکزی هر کشور وظیفه چاپ اسکناس (خلق پول مورد اول) را دارد. باقی بانک های کشور (مثل بانک ملی، ملت، صادرات و. ) وظیفه ایجاد حساب ها را دارند که همان نوع دوم پول است.

نکته: به جز بانک مرکزی، به دیگر بانک های کشور در اقتصاد بانک تجاری گفته میشود.

در ادامه میخواهیم ببینیم که فرآیند خلق پول چگونه اتفاق می افتد.

بانک های تجاری سهم بزرگی در خلق پول دارند با اینکه به صورت مستقیم اسکناس چاپ نمیکنند. برای اینکه نشان دهیم نقش بانک های تجاری در اقتصاد و خلق پول چگونه است، باید مقداری در تاریخ به عقب برگردیم.

فرض کنید در یک شهر یک نفر امین و ریش سفید آن شهر باشد و مردم سکه هایشان را نزد او به امانت بگذارند. آن شخص با هر عدد سکه که از افراد میگیرد، یک کاغذ به آنها تحویل میدهد که در آن نوشته شده است که این کاغذ (که اسمش را حواله میگذاریم) برابر یک سکه است. یعنی پشتوانه این کاغذ، آن یک سکه ای است که شخص امانت دار تحویل گرفته است.

حالا چون در این شهر این فرد به امانت داری مشهور است، تمامی افراد شهر او را قبول دارند. حواله ی هر سکه که دست افراد است به جای خود سکه ها واسطه مبادله میشود، یعنی به جای اینکه دامدار سکه خود را از امین بگیرد و به کفاش بدهد و دوباره کفاش سکه را به امین تحویل دهد، دامدار حواله سکه را به کفاش میدهد و کفاش اگر به سکه نیاز داشت، میتواند پیش امانت دار رفته و سکه را از او بگیرد.

این مثال نشان میدهد که اشخاص به جای اینکه به سکه نیازی داشته باشند، با همان حواله، معاملات خود را انجام میدهند. حالا امانت دار که مثلا 1000 سکه در اختیار دارد، بر اساس تجربه به این نتیجه می رسد که برای پشتوانه حواله ها به بیشتر از 100 سکه از این 1000 عدد نیازی نیست. یعنی کلا ممکن است 100 نفر به او مراجعه کنند، حواله را تحویل دهند و سکه را بگیرند و باقی افراد با همان حواله کار خود را انجام میدهند. پس یعنی عملا به 900 سکه دیگر نیازی نخواهد بود.

شخص امانت دار با وام دادن این 900 سکه به افراد و تحویل حواله های جدید به ارزش پول چیست ؟ جای سکه، باعث میشود تعداد حواله ها در شهر زیاد با اینکه تعداد سکه های نزد امانت دار ثابت و همان 1000 عدد است.

حالا با این 900 حواله جدید هم، امانت دار به همان روش عمل میکند و 90 سکه (10% از کل) را به عنوان پشتوانه شناسایی میکند و 810 سکه را با حواله جدید وام میدهد و.

امانت دار اینکار را تا جایی اجازه دارد جلو ببرد که جمع همه پشتوانه هایی که شناسایی کرده بود، به عدد 1000 برسد.

این مثال کارکرد بانک های تجاری را به زبان ساده به ما نشان میدهد.

ضریب موثر و ضریب فزاینده

بعد از اینکه با کارکرد بانک تجاری آشنا شدید، میتوانیم درباره دو اصطلاح اقتصادی صحبت کنیم:

• در علم اقتصاد به تعداد دفعاتی که از یک دارایی میتوانیم بدهی شناسایی کنیم و آن را وام بدهیم، ضریب موثر میگوییم. یعنی چند دور امانت دار اجازه ایجاد حواله جدید را دارد تا زمانی که جمع پشتوانه ها به عدد 1000 سکه برسد. مثلا ممکن است بعد از 5 بار اینکار را انجام دادن، جمع پشتوانه ها به عدد 1000 برسد، پس ضریب موثر عدد 5 خواهد بود.

در اقتصاد مدرن، ضریب موثر چیزی بین اعداد 7 – 13 است.

• در این فرآیندی که توضیح دادیم، نهایتا امانت دار به جایی میرسد که 1000 سکه دارد اما مثلا به اندازه 7000 سکه حواله ایجاد کرده، که یعنی 7 برابر دارایی پشتوانه ای خود، ایجاد بدهی کرده است. به عدد 7 در اقتصاد، ضریب فزاینده می گوییم.

نقش بانک مرکزی و بانک های تجاری در پول

همانطور که گفتیم عملکرد بانک های تجاری مثل همان امانت دار است. بانک مرکزی هم وظیفه دارد بانک های تجاری را کنترل و روی آنها نظارت کند. علاوه بر این، بانک مرکزی باید سیاست های پولی را طراحی و اجرا کند. در واقع وظیفه اصلی بانک مرکزی این است که مشخص کند چه مقدار پول برای اقتصاد بهینه است و بعد از آن سیاستی را طراحی کند که این مقدار پول ایجاد شود.

بانک های تجاری موظف هستند بخشی از سپرده مردم را در بانک مرکزی پس انداز کنند. این سپرده که در اقتصاد سپرده قانونی نامیده میشود، همان پشتوانه ای است که در مثال شخص امانت دار توضیح دادیم. بانک مرکزی توانایی کم یا زیاد کردن این سپرده را دارد. در مثالی که زدیم، امانت دار 10% از سکه ها را به عنوان پشتوانه (یا همان سپرده قانونی) لحاظ میکرد. اگر بانک مرکزی به این نتیجه برسد که پول باید کمتر شود، این مقدار را مثلا از 10 درصد به 20 درصد تغییر میدهد. احتمالا واضح است که اگر بانک ها مجبور باشند 20% از حساب مردم را به عنوان سپرده قانونی، به بانک مرکزی بدهند، کمتر میتوانند وام بدهند و در نتیجه پول کمتری خلق میشود.

اگر بانک مرکزی بخواهد پول زیاد شود، بطور برعکس، اعلام میکند که مثلا به جای 10% سپرده قانونی، بانک ها باید 5% سپرده داشته باشند.

به این مفهوم در اقتصاد عرضه پول و سیاست انبساط یا انقباض پولی میگوییم.

تاثیرات بانک ها و مردم برروی حجم پول

الف) تاثیر بانک مرکزی

بانک مرکزی از سه روش زیر روی خلق پول اثر گذار است:

• تغییر اقلام پایه پولی (همان زیاد و کم شدن منابعی که دست بانک های تجاری است)
• تغییر نرخ سپرده های قانونی بانک ها (همان پشتوانه ها)
• انجام عملیات بازار باز

ب) بانک های تجاری

بانک های تجاری از دو روش زیر روی خلق پول اثر گذارند:

• خودداری کردن از وام دادن به مشتریان
• سپرده کردن سرمایه مردم بیشتر از میزان سپرده قانونی نزد بانک مرکزی

ج) مردم

مردم هم در صورتی که پول خود را وارد سیستم بانکی نکنند، روی این چرخه تاثیر خواهند داشت.

ارزش پول چیست و چگونه محاسبه میشود؟

این مبحث مقداری پیچیده است. به زبان ساده، همانطور که خودتان هم درک کرده اید، در گذر زمان، ارزش پول عوض می شود. یعنی با اینکه یک برگه اسکناس 1000 تومانی، در دهه 60 همان جنس و رنگ و جوهر و. را برای چاپ لازم داشت که اسکناس های 1000 تومانی امروز لازم دارند، اما ارزش این اسکناس در گذر این حدودا 40 سال فرق کرده است. به این موضوع ارزش زمانی پول میگوییم.

اصلی ترین دلیل کاهش ارزش پول در گذر زمان، تورم است. تورم باعث میشود که قدرت خرید افراد کم شود و سطح عمومی قیمت ها بالا برود با اینکه برگه اسکناس 1000 تومانی تغییری نمیکند. یعنی در طول زمان این اسکناس از 1000 تومان به 2000 تومان و بعد به 5000 تومان تغییر نمیکند.

بر اساس یکسری فرمول میتوانیم ارزش آتی ریال (ارزش زمانی پول در آینده) و ارزش فعلی آن را محاسبه کنیم. این کار را با مشخص کردن نرخ تنزیل انجام میدهیم. بعد از اینکه نرخ تنزیل را محاسبه کردیم، از فرمول زیر میتوانیم ارزش آتی هر ریال را مشخص کنیم:

سال^ (نرخ تنزیل + 1 ) / ارزش پول چیست ؟ ارزش آتی ریال = ارزش فعلی ریال

به عنوان مثال بعد از محاسبات انجام شده، به این نتیجه می رسید که نرخ تنزیل برابر 10 درصد یا 0.1 است. فرض کنید که شما انتظار دریافت 1000 تومان در پایان سال (12 ماه بعد) را دارید. با فرض نرخ تنـزیل 10%، 1000 تومانی که قرار هست در یک سال بعد دریافت کنید، امروز برابر 909 تومان خواهد بود ([1+0.1] /1000) که به این مبلغ، ارزش فعلی گفته می‌شود.

به همین ترتیب اگر شما انتظار داشته باشید تا 1000 تومان را در عرض دو سال دریافت کنید، ارزش فعلی آن 826 تومان خواهد بود.

جمع بندی

در این مقاله با مفهوم پول و کارکردهای آن آشنا شدیم. همچنین الزاماتی را که یک شیء باید به عنوان پول داشته باشد، بیان کردیم. همینطور به نقش بانک های مرکزی و تجاری و مردم نیز در پول اشاره شد. همچنین در نهایت ارزش فعلی و آتی پول نیز در این مطلب تعریف شدند. در مورد بسیاری از مفاهیم و موضوعاتی که در این مقاله به آنها پرداخته شد (مانند نرخ تنزیل)، احتمالا بتوان هر یک را در مقاله ای جداگانه به صورت مفصل تر بررسی کرد اما در این مطلب برای آشنایی کلی شما با مفهوم پول سعی در بیان مطالب به صورت کلی و مختصر و مفید داشتیم.