نبض کند تجارت الکترونیکی
دنياي اقتصاد : گزارش سالانه مرکز توسعه تجارت الکترونیک نشان میدهد صنعت تجارت الکترونیک ایران در سال گذشته رشد ۱۴درصدی داشته است. این در حالی است که تجارت الکترونیک در دنیا در سال گذشته میلادی رشد ۲۱درصدی را تجربه کرد. در واقع عدم توسعه کافی زیرساختها که درصدی از آن اینترنت باکیفیت است، روند رشد تجارت الکترونیک کشور را کند کرده است.
معاملات تجارت الکترونیک ایران در یک سال گذشته رشد نه چندان چشمگیری داشته است. به گواه گزارش سالانهای که مرکز توسعه تجارت الکترونیک از تغییرات این صنعت در یک سال گذشته منتشر کرده است، نرخ رشد تراکنشهای تجارت الکترونیک کشور در سال ۱۴۰۰ رشد ۱۴ درصدی داشته. در بخش زیرساخت تجارت الکترونیکی این گزارش، ضریب نفوذ تلفن همراه برای سال ۱۴۰۰، معادل ۱۶۷ درصد اعلام شده که نسبت به سال ۱۳۹۹ رشد ۶ درصدی داشته است.
بر این اساس تعداد کاربران موبایلهای هوشمند در سال گذشته به ۱۹/ ۵۷ میلیون نفر رسیده است و همچنین بهطور متوسط، در این سال دو میلیون و ۶۸۱ هزار و ۹۳۶ گواهی امضای الکترونیکی در کشور صادر شده است. میزان رشد تعداد گواهیهای امضای الکترونیکی نسبت به سال ۱۳۹۸، رشدی ۱۲۴ درصدی را نشان میدهد. تعداد کاربران اینترنت هم از ۰۹/ ۷۸ میلیون نفر در سال ۱۳۹۸ به ۹۲/ ۱۰۶ در سال ۱۴۰۰ رسیده که این روند نشان از رشد ۸۰/ ۱۲ درصدی دارد. البته افزایش تعداد کاربران اینترنت، بیش از هر چیز به خاطر همهگیری کووید-۱۹، دورکاریها و مجازی شدن کلاسهای درس در مدارس و دانشگاهها بوده است. این گزارش نشان میدهد که ضریب نفوذ شبکههای اجتماعی در ایران ۵۶ درصد و تعداد کاربران آن ۴۸ میلیون نفر است. بر این اساس، ضریب نفوذ اینترنت در ایران ۲/ ۱۲۷ درصد اعلام شده است، در حالی که طبق آمارهای منتشر شده در وبسایت معتبر InternetWorldStats، ضریب نفوذ اینترنت در ایران برابر ۹۱ درصد است.
در بخش مربوط به عملکرد تجارت الکترونیکی این گزارش آمده است که ارزش کل معاملات تجارت الکترونیکی کشور در سال گذشته برابر ۱۲۹۷ میلیارد تومان بوده است که ۸۶۶ هزار میلیارد تومان آن مربوط به مجموع مبالغ تراکنشهای درگاه پرداخت اینترنتی، ۳۷۱ هزار میلیارد تومان هم به مجموع مبالغ پرداخت در محل و سایر روشهای پرداخت مرتبط هستند. متوسط مبلغ هر تراکنش تجارت الکترونیکی برابر ۳۴۳ هزار تومان بوده و تعداد کل تراکنشهای آن ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون است که نسبت به سال ۹۹ رشد ۱۴ درصدی داشته است. ارزش اسمی معاملات تجارت الکترونیکی در سال ۱۳۹۷، برابر ۲۰۸ هزار میلیارد تومان بود؛ این عدد با رشد ۱۰۳ درصدی در سال ۱۳۹۸ به ۴۲۳ هزار میلیارد رسید و پس از آن رشد ۱۵۹ درصدی را تجربه کرد و در سال ۱۳۹۹ به ۱۰۹۷ هزار میلیارد تومان رسید. در نهایت ارزش اسمی این معاملات در سال ۱۴۰۰ با رشد ۱۳ درصدی، به ۱۲۳۷ هزار میلیارد تومان رسیده است.
در این گزارش بخشی بهنام روشهای تجارت الکترونیک وجود دارد که در آن، ارائه کالا یا خدمت واحدهای تجارت الکترونیکی از طریق شبکههای اجتماعی ۸۰ درصد، پیامرسانها ۲۸ درصد و نرمافزارهای تلفن همراه ۲۴ درصد را به خودشان اختصاص دادهاند. بررسی روشهای ارسال و تحویل کالا در واحدهای تجارت الکترونیکی در این گزارش نشان میدهد که شرکت ملی پست ۶۰ درصد، شبکه توزیع کسبوکار ۲۰ درصد، شرکتهای باربری بین شهر ۱۳درصد، شرکتهای پست خصوصی و شرکتهای پیک خصوصی هر کدام ۹ درصد از بازار ارسال یا تحویل کالا را در اختیار دارند. مرکز توسعه تجارت الکترونیکی ایران در این گزارش به روشهای تامین سرمایه واحدهای تجارت الکترونیکی در سال گذشته اشاره کرده است. تامین سرمایه این واحدها ۹۴ درصد از طریق سرمایهگذارهای شخصی، ۳ درصد از طریق شتابدهندهها و بخش خصوصی، ۲ درصد به روش جمعسپاری مالی و یک درصد هم از راه سرمایهگذاران دولتی انجام میشود.
سازمان تجارت الکترونیکی ایران در این گزارش به واحدهای تجارتالکترونیکی دارای اینماد هم اشاره کرده است. بر این اساس، بررسی سوابق فعالیت واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد نشان میدهد که ۵۱ درصد از واحدها یک تا ۴ سال سابقه، ۲۷ درصد ۴ تا ۸ سال، ۲۰ درصد کمتر از یک سال و ۲ درصد بالای ۸ سال سابقه فعالیت دارند. تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی ۴۰۰ هزار وبسایت، تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد ۱۲۰ هزار و ۲۸۸ و تعداد واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد بیستاره بیش از سه هزار و ۸۰۰ واحد اعلام شده است. بیشترین زمینه فعالیت واحدهای تجارت الکترونیکی دارای اینماد مربوط به فروشگاههای تخصصی کالاهای شخصی، برنامهنویسی و کامپیوتر، آموزش، فروشگاه تخصصی تجهیزات، خدمات آموزشی، فرهنگی و هنری عنوان شده است.
عقبماندن از روند جهانی
نگاهی به روند رشد تجارت الکترونیک در جهان نشان میدهد که این صنعت در اغلب کشورها بعد از همهگیری کووید-۱۹ رشد انفجاری را تجربه کرده است. به گزارش موسسه مالی معتبر جهانی مورگان استنلی، با شروع همهگیری کووید-۱۹ موج تازهای از رشد در صنعت تجارت الکترونیک جهانی آغاز شد؛ چرا که اکثر مردم در این دوره ناچار به روی آوردن به سبک زندگی آنلاین شدند و به این ترتیب خدمات آنلاین - به خصوص تجارت الکترونیک- در این دوره رشد قابلتوجهی را تجربه کرد.
در واقع شیوع کووید-۱۹ باعث تولد دوباره صنعت تجارت الکترونیک در دنیا شده و خرید آنلاین به جایگزینی عملی برای خردهفروشیهای محلی تبدیل شدند. در واقع سهم تجارت الکترونیک جهانی از کل صنعت خردهفروشی دنیا، از ۱۵ درصد در سال ۲۰۱۹ به ۲۱ درصد در سال ۲۰۲۱ افزایش پیدا کرده است. پیشبینیها نشان میدهد که این سهم در سال جاری میلادی به ۲۲ درصد برسد. گزارش دیجیکالا از وضعیت تجارت الکترونیک ایران در سال ۱۴۰۰ هم نشان میدهد که سهم خردهفروشی آنلاین از کل بازار خردهفروشی در ایران چهار درصد است. این میزان نهتنها نسبت به کشورهای بزرگ دنیا، بلکه حتی نسبت به کشورهای منطقه نیز بسیار ناچیز است. سهم تجارت الکترونیک در ترکیه - که نزدیکترین شرایط را از نظر جمعیت و اقتصاد با ایران دارد- از بازار خردهفروشی این کشور ۹ درصد است؛ یعنی بیش از دو برابر سهم تجارت الکترونیک ایران از کل بازار خردهفروشی!
تجارت الکترونیک چیست و چه مزایا و معایبی دارد؟
سرتان بسیار شلوغ است و وقت کافی برای رفتن به بازار و خرید اجناس مورد نیاز خود ندارید، یا به دلیل آلودگیهای هوا و ترافیک شهر ترجیح میدهید قید خرید را بزنید! شاید هم از بس خیابانها را پیموده اید و کالای مورد نیاز خود را پیدا نکردهاید خسته شدهاید. در چنین شرایطی واقعا عالی است که با چند کلیک بتوانید تمام خریدهای خود را در چند دقیقه انجام دهید و حتی ناهارتان را هم سفارش دهید! «تجارت الکترونیک» پدیدهای که به سرعت درحال فراگیر شدن است، توانسته این امکان را در اختیارمان بگذارد. در این مقاله میخواهیم تجارت الکترونیک را بهتر بشناسیم و با مزایا و معایبش آشنا شویم. شاید روزی خواستید برای یکبار هم که شده از فروشگاههای اینترنتی خرید کنید!
تجارت الکترونیک چیست؟
تجارت الکترونیک، به معنیِ انجام معاملات تجاری، از طریق ابزارهای الکترونیکی مانند اینترنت، تلفن، تلویزیون و کامپیوتر است.
تجارت الکترونیک، برای نخستین بار در دههی ۱۹۶۰ و از طریق یک مبادلهی الکترونیکی دادهها (EDI) بر روی شبکههای ارزش افزوده (VANs) معرفی شد و با افزایش دسترسی به اینترنت و ظهور فروشندگان آنلاینِ محبوب در دههی ۱۹۹۰ و اوایل دههی ۲۰۰۰، رشد کرد. برای نمونه، وبسایت آمازون، کار خود را در سال ۱۹۹۵ و در گاراژ جف بزوس (Jeff Bezos) به عنوان کسبوکار حملونقلِ کتاب شروع کرد. یا وبسایت EBay که امکان خرید و فروش آنلاین میان مصرفکنندگان را فراهم میکند، در سال ۱۹۹۵ مزایدههای آنلاین را به جهان معرفی کرد و در سال ۱۹۹۷ و با استقبال شدید از عروسکهای Beanie Babies، شهرت و محبوبیت بسیار زیادی یافت. با افزایش تعداد کاربران اینترنتی، بسیاری بر این باورند که به زودی تجارت الکترونیک به روش اصلیِ انجام معاملات تجاری مبدل میشود.
تجارت الکترونیک نیز، مانند هر تکنولوژی دیجیتالی یا بازار خریدِ دیگری که بر مصرفکننده استوار است، در طول سالها تکامل یافته است. با محبوبتر شدن دستگاههای تلفن همراه، تجارت گوشی همراه نیز بازار مختص خود را پیدا کرده است. با ظهور سایتهایی مانند فیسبوک و پینترست (Pinterest)، شبکههای اجتماعی به محرک مهمی برای تجارت الکترونیک مبدل شدهاند. برای نمونه، بر اساس Paymill، از سال ۲۰۱۴، در فروشهای انجام شده بر روی پلتفرمِ تجارت الکترونیکِ Shopify ، که به دلیل تبلیغات موجود بر روی شبکههای اجتماعی بوده است، در ۸۵ درصد موارد خریداران با استفاده از تبلیغات موجود بر روی فیسبوک به این پلتفرم هدایت شدهاند.
بازارِ در حالِ تغییر، فرصت بزرگی را برای کسبوکارها فراهم میکند تا ارتباط خود با مشتری را بهبود دهند و بازار خود را در دنیای آنلاین گسترش دهند. بر اساس Statista، تا سال ۲۰۱۳، میزان فروش جهانیِ تجارت الکترونیک، به ۱.۲ تریلیون (۱۰۰۰ میلیارد) دلار رسید و میزان فروش گوشی تلفن همراه در ایالات متحده نیز، به ۳۸ میلیارد دلار رسید. بیش از ۴۰ درصد از کاربران اینترنت (در مجموع ۱ میلیارد نفر)، کالاهایی را به صورت آنلاین خریداری کردهاند. این ارقام همچنان به رشد خود ادامه خواهند داد، زیرا استفاده از گوشی همراه و اینترنت، هم در ایالات متحده و هم در بازارهای در حال توسعه در سراسر جهان، در حال گسترش است.
دستهبندیهای تجارت الکترونیک
در تجارت الکترونیک نیز مانند تجارت سنتی، چهار دستهبندی وجود دارد که عبارتند از: B2B، B2C، C2B و C2C.
- B2B (تجارت به تجارت) – شامل شرکتهایی است که با یکدیگر تجارت انجام میدهند. برای مثال، تولیدکنندگانی که محصول خود را به توزیعکنندگان میفروشند و عمدهفروشانی که محصولاتی را به خردهفروشان میفروشند.
- B2C (تجارت به مصرفکننده) – شامل تجارتهایی است که از طریق فروشگاههای اینترنتی و بدون نیاز به هر گونه تعامل با انسان، کالاهایی را به عموم مردم میفروشند. این همان تصوری است که بیشتر مردم از «تجارت الکترونیک» دارند. برای نمونه میتوان به فروشگاه اینترنتی آمازون اشاره کرد.
- C2B (مصرفکننده به تجارت) – در تجارت الکترونیک C2B، مصرفکنندگان پروژهای با بودجهای مشخصشده را به صورت آنلاین ارسال میکنند و شرکتها برای انجام آن پروژه، پیشنهاد قیمت میدهند. سپس مصرفکننده پیشنهادهای قیمت را بررسی میکند و شرکت مورد نظر خود را انتخاب میکند. وبسایت Elance نمونهای از این نوع تجارت الکترونیک است.
- C2C (مصرفکننده به مصرفکننده) – این نوع تجارت، در تبلیغات دستهبندیشدهی آنلاین، انجمنها یا بازارهایی انجام میشود که در آن افراد میتوانند با یکدیگر، کالا خرید و فروش کنند. Craigslist، eBay و Etsy نمونههایی از این نوع تجارت الکترونیک هستند.
مزایای تجارت الکترونیک
۱. مزایای تجارت الکترونیک برای مشتریان
هر محصولی را که بخواهید، به معنای واقعی کلمه، تنها با یک اشاره بر روی اینترنت قابل مشاهده است. فقط کافی است نام محصول مورد نظرتان را در موتور جستجوی مورد علاقهتان تایپ کنید تا تمام گزینهها به شکلی سازماندهی شده و مرتب، تنها پس از چند ثانیه تجارت الکترونیکی ظاهر شوند.
با تجارت الکترونیک دیگر نیازی نیست که ساعتها رانندگی کنید و به امید پیدا کردن چیزی که میخواهید، مغازهها را نگاه کنید و جستجو کنید. فروشگاههای آنلاین، خط کامل محصولات خود را به شما ارائه میدهند و به جای استفاده از مغازه برای ارائهی محصولاتشان، از انبارهای کالا استفاده میکنند. محصولات را به راحتی پیدا میکنید و ظرف چند روز به درب منزلتان میرسند.
- وجود طیف وسیعی از گزینههای مختلف
در تجارت الکترونیک، مشتری میتواند بدون نیاز به رفتن از این مغازه به مغازهی دیگر، به راحتی محصولات را با یکدیگر مقایسه کند و متوجه شود که کدام فروشنده، بهترین قیمت را ارائه میدهد و گزینههای بیشتری برای انتخاب دارد. در دنیای واقعی هر فروشگاه فضای محدودی دارد، ولی همان فروشگاه میتواند بر روی اینترنت، کل موجودی انبار را ارائه بدهد.
در تجارت الکترونیک، مقایسههای دو به دو به راحتی قابل انجام هستند. وقتی کالاها به صورت آنلاین عرضه میشوند، تمام مشخصات و ویژگیهای آنها بیان میشود و فروشگاههای اینترنتی از شما میخواهند تا کالاهای آنها را با سایر کالاها مقایسه کنید تا متوجه شوید که آنها بهترین گزینهها را ارائه میدهند و دوباره برای خرید به آن فروشگاه بازگردید.
شرکتها به دلیل بالا بودن رقابت، از شما میخواهند تا به نظرات و بررسیهای سایر مصرفکنندگان نگاهی بیندازید. بررسیهای مثبت و منفی در هر وبسایتی وجود دارد و علاوه بر آنکه میتوانید نقدها و نظرات مثبت مربوط به هر کالا را مشاهده کنید، از دلایل کسانی که آن محصول را دوست نداشتهاند نیز آگاه میشوید.
برای هر تجارت آنلاینی که به دنبال شماست، تعداد زیادی کوپن و تخفیف وجود دارد و این مسئله به طور کلی برای مشتریها بسیار عالی است. با وجود سایتهایی که مانند فروشگاههای بزرگ عمل میکنند، میتوانید اقلامی را پیدا کنید که شامل تخفیفی تا ۸۰ درصد شدهاند! نهایت استفاده را از این رقابت ببرید و بهترین قیمتِ موجود را پیدا کنید.
۲. مزایای تجارت الکترونیک برای کسبوکارها
پایگاه مشتریان از دغدغههای اصلی تمام کسبوکارهای آنلاین و غیرآنلاین است. نیازی نیست که کسبوکارهای آنلاین، نگران برخوردار بودن از بهترین ویژگیها در شهر خود باشند، زیرا مردم از سراسر جهان، به محصولات آنها دسترسی دارند و میتوانند در هر زمانی برای خرید به آنها بازگردند.
کسبوکارهای آنلاین، نیازی به اداره کردن یک فروشگاه ندارند و میتوانند فروش آنلاین بیشتری با حاشیهی سود بالاتری داشته باشد. آنها میتوانند به روشهای مختلفی پول را از مشتری دریافت کنند تا خرید را برای مشتری سریعتر و راحتتر کنند. این کسبوکارها با در دسترس بودن به صورت بینالمللی، میتوانند محصولات بیشتری را به فروش برسانند.
اگر هوا برفی باشد و جادهها بسته باشند یا هوا آنقدر گرم و مرطوب باشد که حتی نتوانیم از خانه بیرون برویم، یا روز تعطیلی باشد و تمام مغازهها در شهر بسته باشند، بازهم تجارت آنلاین شما ۲۴ ساعته و در تمام ۳۶۵ روز سال، برای مشتریها باز است. درها هرگز بسته نمیشوند و سود کسبشده همچنان افزایش مییابد.
ترجمه یکی از ابزارهای عالی موجود در اینترنت است! بنابراین کسبوکار آنلاین مجبور نیست برای هر زبان، یک سایت ایجاد کند. با بازاریابی درست، مشتریها در سراسر جهان میتوانند وبسایت، محصولات و اطلاعات آن کسبوکار را بدون نیاز به ترک کردن خانه، پیدا کنند.
با کمی تحقیق، هر تجارتی میتواند برای خود پرداختهای دورهای را ایجاد نماید. ارائهدهندهای را بیابید که با نیازهای شما بیشترین همخوانی را دارد تا صدور صورتحساب به شیوهای منسجم انجام شود و پرداختها نیز به همین روش و به صورتی منسجم دریافت شوند.
در تجارت الکترونیک، دیگر نیازی به انتظار برای نقد شدن چک یا انتظاری ۳۰ روزه برای انواعِ دیگر پرداختها نیست. تراکنشها بلافاصله انجام میشوند یا حداکثر به ۲ یا ۳ روز زمان نیاز دارید تا پول، از طریق سیستم بانکی وارد حسابتان شود.
معایب تجارت الکترونیک
۱. معایب تجارت الکترونیک برای مشتریان
پیش از انجام تراکنشها به صورت آنلاین، ابتدا گواهیهای امنیتی (نظیر نماد اعتماد الکترونیکی و …) آن وبسایت را بررسی کنید. درست است که خرید آنلاین ساده و راحت است، ولی هیچکس دوست ندارد اطلاعات شخصیاش به سرقت برود. بسیاری از سایتها قابل اطمینان هستند، ولی باز هم همیشه باید تحقیق کنید و سایتهایی را که از امنیت کافی برخوردار نیستند، شناسایی کنید.
با وجود اینکه در تجارت الکترونیک، همه چیز به راحتی در دسترس قرار گرفته است، مشتری فقط پس از تحویل گرفتن محصولات میتواند آنها را واقعا ببنید و لمس کند. بنابراین حتما باید پیش از خرید، روش بازگرداندن کالا در صورت عدم رضایت از آن را بررسی نمایید. همیشه پیش از خرید مطمئن شوید که گزینهای برای بازگرداندن کالا وجود دارد.
مشتری در زمانِ خرید، از قیمت کالا، هزینهی حملونقل، بارگیری و مالیات آگاه میشود. ولی باید مراقب باشید، زیرا ممکن است هزینههای پنهانی وجود داشته باشد که بر روی صورتحساب خرید شما ذکر نشدهاند، ولی بر روی فرم پرداخت ظاهر میشوند. ممکن است هزینههای اضافهای برای جابجایی و بارگیری در محل فروشندهی کالا (handling fee) وجود داشته باشد (به ویژه در مورد خریدهای بینالمللی).
اگرچه در بیشتر موارد، تحویل محصولات، سریعتر از زمان مورد انتظار انجام میشود، باید آمادگی تاخیر در دریافت کالا را نیز داشته باشید.
برای مثال، طوفان برف در یک نقطه میتواند کل سیستم حملونقل در منطقه را مختل کند. این احتمال نیز وجود دارد که محصول شما گُم شود یا به آدرسی اشتباه تحویل داده شود.
استفاده از اینترنت، رایگان نیست و اگر شما از وایفای رایگان استفاده میکنید، این احتمال وجود دارد که اطلاعات شما بر روی وبسایتی ناامن به سرقت برود. اگر نمیخواهید از اینترنت رایگان استفاده کنید یا نمیتوانید در منزلتان اینترنت یا رایانه داشته باشید، بهتر است خریدهایتان را حضوری انجام دهید.
با وجود اینکه قوانین و مقررات هر کسبوکار در تجارت الکترونیک، برای مطالعهی شما در دسترس قرار گرفته است، مطالب بسیار زیادی وجود دارد که باید مطالعه کنید و ممکن است مسائل قانونی برای شما گیجکننده باشد. در مورد سفارشهای بزرگ یا مهم نیز کسی وجود ندارد که بتوانید در مورد پرسشها یا نگرانیهای خود، رو در رو با او صحبت کنید.
۲. معایب تجارت الکترونیک برای کسبوکارها
با وجود اینکه کسبوکارها اقدامات فراوانی انجام میدهند تا امنیت خود و مشتریانشان را حفظ کنند، افرادی وجود دارند که میتوانند از هر دیوار آتشینی عبور کنند و اطلاعاتی را که میخواهند به دست بیاورند. همهی ما در سالهای اخیر شاهد این مسئله بودهایم که بزرگترین و مشهورترین کسبوکارها نیز ممکن است هک شوند.
بسیاری از موسسات مالی، در زمان مناقشه در مورد پرداخت صورتحساب، طرفِ مشتری را میگیرند، زیرا میخواهند مشتری خود را حفظ کنند. این مسئله زمانی که کالاها قبلا به مشتری تحویل داده شدهاند، ولی مبلغ پرداختشده به حساب مشتری برگشته است، موجب تحمیل شدن خسارت به کسبوکار تجارت الکترونیک میشود.
- نیاز به تخصیص هزینهی بیشتر برای زیرساختهای تجارت الکترونیک
برای اطمینان از اینکه کسبوکار آنلاین شما به درستی اداره میشود، باید هزینه کنید. شما به عنوان مالک آن کسبوکار، باید مطمئن شوید که معاملات به شکل درستی انجام میشوند و محصولات به بهترین شیوه به نمایش گذاشته میشوند. برای اطمینان از این مسئله، باید فردی حرفهای را استخدام کنید تا کاستیهای موجود را برطرف کند.
زیرساختهای کسبوکار آنلاین، باید کامل و بیعیب باشند. این نیز هزینههای دیگری را برای کسبوکار ایجاد میکند، زیرا مشتریانی هستند که پس از تحویل گرفتن کالا، از کیفیت آن راضی نبوده و کالا را ارجاع میدهند. به ویژه مصرفکنندگانی هم وجود دارند که چیزی بیش از بازپرداخت مبلغ خود را میخواهند.
امروزه ظاهرا همهی مردم، همیشه میتوانند از اینترنت استفاده کنند، ولی باید بدانید که هنوز هم مناطقی وجود دارد که پهنای باند شبکه در آنها میتواند مشکلساز شود. پیش از راهاندازی کسبوکار تجارت الکترونیک خود، مطمئن شوید که منطقهی شما از پهنای باند مخابراتیای که برای ادارهی موثر کسبوکارتان ضروری است، برخوردار است.
وقتی کسبوکاری، فعالیت خود را به صورت تجارت الکترونیک شروع کرده است، باید برای سازگار ماندن، آمادهی تغییر باشد. با رشد تکنولوژی، سیستمهای مورد استفاده در کسبوکار شما نیز باید به روز نگه داشته شوند یا در صورت نیاز، جایگزین شوند. یا ممکن است برای ادامهی کارِ پایگاههای داده و نرمافزارها، مخارج کلیای وجود داشته باشد.
تعریف تجارت الکترونیک و انواع آن
در دهه اخير جهان با انقلابی تحت عنوان تجارت الکترونیک روبه رو بوده است که آن را قویتر از انقلاب صنعتی معرفی کردهاند. تجارت الکترونيک که با هدف برچيده کردن اسناد و مدارک کاغذی و بروکراسیهای پيچيده اداری و اقتصادی در حال گسترش روزافزون میباشد. تجارت الکترونيک در زمينههای مختلف فعاليتهای بازرگانی نفوذ کرده و از معاملات الکترونيکی ميان خريداران خرد و بازرگانان و مراکز اطلاع رسانی و انجمنهای مجازی گرفته تا مبادلات ميان دولتها و ملتها گسترش يافته است.
همه اين موارد باعث شده تا اين مبحث به عنوان مهمترين مسئله و دانش روز دنیا مطرح شود و دغدغه بنيادين کشورهای توسعه نيافته يا در حال توسعه باشد؛ چرا که اين گونه کشورها میدانند با کوتاهی در زمينه تجارت الکترونیک، به زودی به طور کامل از ميدان تجارت جهانی کنار گذاشته خواهند شد.
در قسمت اول این سری مقالات قصد داریم شما را به تعاریف پایه تجارت الکترونیک آشنا کنیم و برخی از مزیتهای این سیستم در مقایسه با روشهای سنتی را بررسی کنیم. لطفا تا انتها با زیبال همراه باشید.
تعريف تجارت الکترونيک
E-business میتواند به عنوان استفاده از اينترنت برای شبکهسازی و تقويت فرآيندهای کسب و کار، ارتباط سازمانی و همکاری در يک شرکت و با مشتريان، تأمينکنندگان و ديگر سهامداران تعريف گردد.
E-business از اينترنت، اينترانت، اکسترانت و ديگر شبکهها برای حمايت از فرآيندهای کسب و کار خود استفاده میکند. ليکن E-business توصيف کننده فرآيند خريد و فروش، انتقال يا تبادل محصولات و خدمات يا اطلاعات از طريق شبکههای رايانهای از جمله اينترنت میباشد.
توسعه اقتصاد جديد
همراه با به وجود آمدن تجارت الکترونیکی فناوریهای مختلف، اصطلاحی نوین به نام «اقتصاد جديد» خلق شده است که براساس ابتکار در خلق و تقسيم دانش نوآوری و خلاقيت به کارگيری فناوری اطلاعات برای توسعه فروش محصولات و خدمات جديد مورد استفاده قرار میگیرد.
انواع تجارت الکترونيک و صنايع مرتبط
E-business در گستره فعاليتهای متقابل شده، متغير است. زنجيره تأمين يکپارچه بسياری از صنايع، از طريق توسعه اينترنت و فناوريهای مرتبط تغيير شکل يافته است و برخی سازمانها از طريق فراهم سازی خدمات E-business در زنجيره تأمين يا در بخشهايی از زنجيره تأمين مانند تجارت الکترونیکی تدارکات الکترونيکي، لجستيک، سفارشدهی پرداختها و توزيع در فعاليتهای «سازمان با سازمان» (B2B) تخصص يافتهاند.
E-business همچنين شامل سازمانی از پلتفرمهای همکاری است که به سازمانهای مختلف، اجازه تسهيم اطلاعات و دانش برای منافع مشترک را میدهد. يعنی اگر سازمانی قصد داشته باشد سازمانهای متفاوتی را به منظور خريد و فروش محصولات و خدمات، فراهم سازی خدمات و حمايت از کسب و کارهای آنلاين کنار هم بیاورد، میتواند تمام این کارها را در بستر ایجاد شده توسط کسب و کار الکترونیکی پدید بیاورد. انواع سطوح بالاتر E-business آنهايی هستند که محصولات يا خدمات را به مشتريان میفروشند. بخش ارتباط سازمان با مشتري (B2C) بالاترين تعداد شرکتکنندگان را به همراه برخی از موفقترين تعاملات مانند شرکت e-bay و Amazon را جذب نموده است.
تاريخچه تجارت الکترونيکی
تجارت الکترونيک به معنای تبادل کالا يا خدمات از طريق ارتباط الکترونيکی است. بيش از۴۰ سال است که تجارت الکترونيکی به وجود آمده اما آشنايي عموم مردم با اين مفهوم به دو دهه اخير باز میگردد. به صورت کلی دوگونه اساسی تجارت الکترونيکی وجود دارد:
- B2C که دراین روش، شرکتها به تجارت با تهيه کنندگان و توزيع کنندگان و ساير شرکا میپردازند.
- B2b در چنین حالتی شرکتها، کالا يا خدمات خود را به مصرفکنندگان به صورت مستقیم میفروشند.
تاریخچه ورود کسب و کارهای آنلاین به زندگی روزمره انسانها را میتوان در ۴ مقطع زمانی مورد بررسی قرار داد:
پيش از سال ۱۹۹۵
برخی براين باورند که ماهیت کلی تجارت الکترونيک با توسعه دادههای الکترونيکی که قالبی استاندارد برای تبادل اسناد تجاری از يک کامپيوتر به کامپيوتری ديگر بود، ایجاد شد. تبادل دادههای الکترونيکی در اواسط دهه ۱۹۷۰ توسط کميته تأييد استانداردهای نمايندگان صنايع به رسميت شناخته شد و در طول دهههای ۷۰ و ۸۰ شرکتهای بيشتری شروع به تطبيق با سيستم تبادل داده الکترونيکی کردند. تبادل داده الکترونيکی به عنوان نسل اول تجارت الکترونيک به شرکتها اجازه تبادل اطلاعات، دريافت سفارش و انتقال الکترونيکی وجوه از طريق کامپيوترها را داد.
با اين حال گسترش تبادل دادههای الکترونيکی بسیار آهسته بود. تا پايان دهه ۸۰ اينترنت هنوز طبيعت غيرتجاری خود را حفظ کرده بود. توسعه رابط کاربر گرافيکی و قابليت ناوبری وب در سرتاسر جهان، نوع استفاده از اينترنت را تغيير داد. با اين حال شايد مهمترين نقطه عطف در سال ۱۹۹۱ بود زمانی که شبکه زيرساخت علوم ملی تصميم گرفت تا محدوديت استفاده تجاری از شبکه را بردارد. این تصمیم باعث گردید تا فرصتهایی برای تجارت الکترونيکی ایجاد شود.
۱۹۹۵ تا ۱۹۹۹
در اواسط دهه ۹۰ به تدريج کاربرد تجاری از اينترنت به الگوی غالب استفاده از آن تبديل شد. ورود اصطلاح تجارت الکترونيک به فرهنگ عموم نشانگر توسعه سريع کاربرد تجاری اينترنت است. همچنين در سال ۱۹۹۵ آمازون بزرگترين کتاب فروشي آنلاين بنيانگذاری شد و تنها يک سال بعد به يک بنگاه تجاری چند ميليون دلاری با پايگاه دادهای با بیش از ۱/۱ ميليون کتاب قابل جستجو با فیلترهای مختلف مانند عنوان، موضوع، کلمه کليدی و … تبديل شد. در سال ۹۶ شرکت دل شروع به فروش مستقيم کامپيوترهای شخصي از طريق اينترنت کرد. در سال ۱۹۹۷ دامنه تجاری دات کام، به عنوان پراستفادهترين دامنه جايگزين دامنههای آموزشي گشت اينترنت به فناوری با بيشترين رشد در تاريخ اقتصادی بدل گشت.
۲۰۰۰ و ۲۰۰۱
استقبال طلايی اواخر دهه ۹۰ از تجارت الکترونيک به حباب دات کام معروف شد. حبابي که جهان در سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ شاهد از بین رفتن آن بود.
بعد از سال ۲۰۰۱
تجارت الکترونيک بعد از بحران نيز به رشد خود ادامه داد و برخی از شرکتهای اينترنتی بازمانده از بحران سالهای ۲۰۰۰ و ۲۰۰۱ به موفقيت شايان توجهي دست يافتند. به عنوان نمونه، آمازون بالاترين امتياز رضايت مشتری در طول تاريخ صنعت خرده فروشی را بدست آورد. ای بی (e-bay) در فروش ماشين های دست دوم که در نگاه اول برای معاملات آنلاین مورد نامناسبی به نظر میرسيد، فروش قابل توجهی به دست آورد. ميزان تخمين کل فروش تجارت الکترونيک در سال ۲۰۰۲، ۶/۴۵ و در سال ۲۰۰۳ به ۹/۵۴ ميليارد دلار رسيد و تا امروز نيز اين روند پابرجاست.
سازمان يا مشتری (B2C)
بازار B2C يکی از برجستهترين بازارهای E-business بوده است که اين امر در اصل به دليل شهرت جهانی علامت تجاری شرکتهايی مانند e-bay ,Amazon در ميان ديگر شرکتها میباشد.
از اواسط دهه ۹۰، رشد عظیمی در تعداد شرکتهای تأسيس شده برای تجارت الکترونیکی بهرهگيری از فضای E-Marketplace در حال توسعه (يا به اصطلاح شرکتهای دات کام) وجود داشته است. افزايش متناوب جهانی استفاده از اينترنت، علاقه جامعه تجاری را نیز به خود جلب نمود. اولين وب سايتهای کسب و کار آنلاین در سال ۱۹۹۴ پديدار گرديده و خيلی زود بر روی وب فراگير شدند. صنايع اطلاعاتی و بخصوص صنعت رسانه در استفاده از وب برای بازاريابی و فروش محصولات خود سريع عمل نمودند. در اواسط دهه ۹۰ خردهفروشها، توليدکندگان و توزيعکنندگان توسط چشماندازهای کسب و کار در حال رشدی که استفاده از اينترنت میتوانست فراهم کند، جذب شدند. دو عامل کليدی کسب و کار را به سمت اينترنت سوق داد:
اينترنت مکانيسمی را به منظور تجاری سازی فوری محصولات و خدمات برای مشتريان بالقوه در يک مقياس جهانی فراهم کرده است.
هزينه حضور در اينترنت بسیار پايين است.
در پايان دهه ۹۰ مهاجرت شرکتها به اينترنت به صدایی تبديل شد تا شرکتهای بيشتری به اينترنت، به عنوان يک مسير سريع، ارزان و کارآمد برای کسب پول نگاه کنند. در اواخر دهه ۹۰، نگرش مشترکی در رابطه با اينکه تنها سهام شرکتهای دات کام به رشد ادامه میدهند، ايجاد شد. این امر موجب آن گردید که قيمت سهام اين شرکتها به حدی افزايش يابد که ديگر شباهتی به ارزش واقعی آن نداشته باشد. در سال ۲۰۰۰ انديشه پوچ دات کام از هم پاشيد و بسياری از شرکتها به سمت ورشکستگی رفتند.
از زمان افت صنعتی سال ۲۰۰۰ صنايع مرتبط با E-business و E-commerce يک بار ديگر رشد با سرعت موثری را نشان دادند اما اين بار شرکتها با درک بيشتری از چگونگی عملکرد در محيط E-business وارد بازار شدند. از زمان تجاری سازی اينترنت در اواسط دهه ۱۹۹۰، مصرفکنندگان نيز دست خوش يک فرايند يادگيری شده و در مورد خريد آنلاين آگاهتر گرديدند و بازار B2C مجدداً شروع به کار کرده و خريد آنلاين، به کانال مهمی برای عادتهای خريد مصرفکنندگان تبديل گرديده است.
(براي سازمان)
- گسترش بازار سازمانها به بازارهای ملی و بينالمللی
- کوتاه کردن کانالهای بازاريابی و حتی حذف آن و در نتيجه توليد محصولات ارزانتر با سود بيشتر
- کاهش هزينههای ارتباط از راه دور
- کمک به تجارت الکترونیکی شرکتهای کوچک و نوپا برای رقابت با شرکتهای شناخته شدهتر
(براي مشتريان)
- کاهش هزينه کالا و خدمات برای مشتريان به دليل امکان مقايسه سريع و بر خط قيمتها با يکديگر
- افزايش قدرت انتخاب مشتری
- امکان خريد ۲۴ ساعت و هفت روز هفته (بدون محدوديت)
- دسترسی مشتريان به اطلاعات مربوط به طور کامل
- امکان کار و مطالعه برای افراد در منزل
- امکان تعامل مشتريان در جوامع الکترونيکی B2C
آینده تجارت الکترونیک
در قسمت قبلی سری مقالات تجارت الکترونیک ، پس از ارائه یک تعریف اولیه از این بحث و چگونگی احاطه شدن بازار توسط کسب و کارهای آنلاین ، به بررسی انواع سرویسهای موجود در تجارت الکترونیک پرداختیم و در ادامه نیز در خصوص مزایا استفاده از فروشگاههای آنلاین برای مشتریان سخن گفتیم. در این بخش قصد داریم با دید وسیعتری وارد این صنعت شویم و تاثیرات آن را بر جوامع مخالف بسنجیم.
تاثیرات تجارت الکترونیک(b2c)
تأثير تجارت الکترونیک B2C بر قيمتهای داخلی يک کشور:
يکی از موانع دستيابی يک کشور به سهم خود در عرصه اقتصاد بينالمللی، بالا بودن قيمت نسبی کالاها و خدمات آن کشور میباشد. این مشکل بيشتر در يک اقتصاد بسته يا مبتنی بر روشهای سنتی نمايان میشود. از اين رو کشورهایی با اقتصاد سنتی بايد به دنبال شرايطی برای تحول وضعيت اقتصادی خود باشند. يکی از مؤلفههایی که در کاهش قيمت کالاها و خدمات اثر مستقيم دارد، ايجاد هماهنگی بين تأمين مواد اوليه و برنامه ريزی برای توليد است. از آن جایی که در تجارت الکترونيکی B2C مديريت فروش و سفارش در قالب محيط الکترونيکی قرار میگيرد، بنابراين متناسب با تنظيم زمانی فروش میتوان توليد را برنامه ريزی کرد و بر طبق اين برنامه زمانبندی، به تأمين مواد اوليه و فروش کالا اقدام کرد.
آینده تجارت الکترونیک
همچنين از آن جایی که بازار را میتوان به دقت بررسی کرد و با نقاط مصرف نيز ارتباط برقرار کرد، در چنين فرآيندی به کاهش هزينهها به ويژه هزينه انبار داری روی آورد. علاوه بر این موارد تجارت الکترونيکی B2C موجب کاهش هزينه مبادلات و جستجو میشود. بنابراين تجارت الکترونيک B2C موجب کاهش قيمتهای داخلی محصولات و خدمات در يک کشور میشود.
تأثير تجارت الکترونیکی B2C بر اشتغال يک کشور:
- استفاده از تجارت الکترونيکی B2C خودکارسازی بخشهای اقتصادی را به همراه دارد. برای ايجاد خودکارسازی نياز به نيروی متخصص میباشد. از اين لحاظ، تقاضا برای نيروی کار متخصص افزايش میيابد.
- تجارت الکترونيکي B2C بطور کلی باعث افزايش خريد و همچنین موجب گردش پول بيشتر شده و از ميزان تورم و رکود اقتصادی کم میکند. وجود چنین شرايطی به بهبود چشمگیر نرخ بیکاری کمک فراوانی میکند.
- استفاده از تجارت الکترونيکی B2C به علت کاهش هزينهها و قيمتها و در نهايت افزايش سود موجب ايجاد سرمايهگذاریهای جديد میشود که به تبع آن، شغلهای جديد نیز خلق میشوند.
تأثير تجارت الکترونیکی B2C بر رضايت مشتري:
ايجاد رقابت کامل با حضور تجارت الکترونيکی B2C موجب میشود با غيرشخصی شدن بازار و صفر شدن سود اقتصادی در بلند مدت، مصرف کننده به بهترين شرايط دست يابد.
آینده تجارت الکترونیک
آينده صنعت تجارت الکترونیک B2C:
با توجه به مزايا و سود دهی اين صنعت، روز به روز به تعداد سرمايهگذارانی که تمایل به ورود به این بازار تجارت الکترونيک B2C را دارند، افزوده می گردد.
تجارت الکترونيک B2C موجب شده بازار به سمت رقابت سالم برود که يکی از ويژگیهای آن، ورود و خروج راحت به اين بازار است. در نتيجه این موضوع، یک فضای رقابتی شديد در آينده اين صنعت ايجاد خواهد شد که به موجب آن، شرکتهایی که قصد ورود به این بخش را دارند، نياز به مزيتهای رقابتی معقول برای ادامه حیات در حوزه کسب و کار خود خواهند بود.
ساده کردن محتوا يا ايجاد محتوایی خلاقانه و ايجاد دسترسی آسان يا ايجاد فضایی برای تبادل نظرات مشتريان، از جمله مزيتهای رقابتی خواهد بود که در آينده نه چندان دوری، بيشتر از قبل مورد توجه قرار خواهد گرفت. البته نظر اندرو يودرين در اين زمينه اين است که طی سالهای آينده، ساخت و پخش تبليغهای تأثيرگذار و جذاب، حياتی خواهند شد. او همچنان میگوید:
به دست آوردن توجه برای برندها سخت و پرهزينه است اما استفاده از محتوای جذاب و خلاقانه و احساسی در تبليغ، اين راه را سادهتر میکند. اين روزها بيشتر برندهای بزرگ از اين راهکار استفاده میکنند اما انتظار میرود در ۱۰ سال آينده، برندهای کوچکتر نيز به اين عمل روی آورند.
البته نمیتوان از تأثيرات تکنولوژی نيز چشم پوشی کرد. برای مثال استفاده از موبايل در ۵ سال گذشته شاهد يک انفجار بوده اما هنوز يک شکاف بزرگ در جابه جايی از دستکتاپ به موبايل وجود دارد. در واقع انجام خريد روی صفحه نمايشهای کوچک موبايل، يک دردسر جدی برای برنامه نویسان در اين سالها بوده است. برطرف شدن اين مشکل میتواند موجب رشد صنعت توزيع کالاهای B2C يا به عبارت تجارت الکترونيک B2C شود.
با روند پیش رو در توسعه کسب و کارهای آنلاین قابل حدس است که در آينده، فروشگاهها به صورت چشمگيری کوچکتر خواهند شد. با پیشرفت ابزارهای تکنولوژی در تجارت الکترونيکی B2C این موارد به صورت گسترده جايگزين افرادی خواهند شد که در فروشگاهها مشغول به کار هستند. استفاده از چنین ابزارهایی به جای کارمندهای فعلی، برای صاحبان فروشگاهها سودآوری و کارايی بسيار بالاتری خواهد داشت.
البته با توجه به ورود سرمايهگذاران بسیار بزرگ به اين صنعت و همچنین به وجود آمدن فضای رقابت شديد و اشباع شدن اين صنعت از شرکتها و برندهای متنوع، انتظار میرود آینده از آن کسب و کارها و صنایع کوچکی باشد که سعی در نشان دادن خلاقیت و نوآوری در زمینه ساخت و ارائه محصول خود دارند.
تجارت الکترونیکی و مدل های آن در کسب و کار چیست؟
وجود رقابت شدید در بازارهای داخلی و خارجی باعث شده تا صاحبان کسب و کارها برای موفقیت خود در بازار، تغییرات عمده ای را در قسمت های مختلف کسب و کار خود به وجود آورند. این تغییرات نه تنها شامل تغییر در قیمت محصولات و نحوه بازاریابی، بلکه باعث ایجاد تغییرات عمده در حوزه تجارت الکترونیک نیز، شده است. در این مقاله، ضمن توضیح موضوع مهم تجارت الکترونیکی چیست، به ابعاد مختلف آن، مانند مدل ها و شیوه های تجارت الکترونیک و مزایای آن، میپردازیم. در ادامه همراه رشدانا باشید.
تجارت الکترونیکی (Electronic commerce) چیست؟
اگر بخواهیم به صورت خلاصه و کاملا ساده، مفهوم تجارت الکترونیک را توضیح دهیم، باید بگوییم که در واقع تجارت الکترونیک، شامل هر نوع امور تجاری است که در بستر اینترنت و به صورت آنلاین انجام میشود. بنابراین، هر نوع معامله ای که در آن محصول تولیدی یا خدمات، به صورت آنلاین خرید و فروش شود؛ تجارت الکترونیک یا (Electronic commerce) محسوب می شود.
تفاوت تجارت الکترونیک با کسب و کار اینترنتی
مفاهیم تجارت الکترونیک و کسب و کار اینترنتی ، بسیار به هم نزدیک هستند و همین امر باعث میشود تا عده زیادی، این دو را یکسان و یک شکل بدانند. در حالی که، تجارت الکترونیک به خرید و فروش از طریق اینترنت اطلاق تجارت الکترونیکی میشود، اما کسب و کار اینترنتی یا الکترونیک، فعالیتی است که تنها به خرید و فروش محدود نمیشود و فعالیت های دیگری را در بر میگیرد.
موضوع کسب و کارهای اینترنتی، بسیار گسترده تر از تجارت الکترونیک است. در این نوع کسب و کارها، حتی مدیریت و نحوه تعامل با مشتری نیز مطرح است. بنابراین، می توان گفت که تجارت الکترونیک زیر مجموعه کسب و کارهای اینترنتی است.
حتما بخوانید: راهنمای جامع راه اندازی کسب و کار اینترنتی از نقطه صفر
مدل های تجارت الکترونیک چیست؟
تجارت الکترونیک در زمینه ها و مدل های مختلفی انجام میشود که در ادامه، 3 شکل رایج آن را توضیح میدهیم.
کسب و کار به کسب و کار (B2B)
یکی از شیوههای تجارت الکترونیک کسب و کار به کسب و کار است. Business-to-business نوعی از کسب و کار است که در آن تمرکز، بر روی فروش محصول یا خدمات به سایر کسب و کارها یا شرکت ها است. به عنوان مثال، یک شرکت سازنده گوشی های هوشمند همراه، که از طریق وب، نرم افزارهایی را برای نصب بر روی گوشی های خود از یک شرکت تولید تخصصی نرم افزار، میخرد.
کسب و کار به مصرفکننده (B2C)
اگر از شما بپرسند رایج ترین و معمول ترین نوع از تجارت الکترونیک چیست، می توانید Business to Consumer یا مدل کسب و کار به مصرف کننده را نام ببرید. این مدل، بیشتر در فروشگاه های خرید آنلاین نمود پیدا کرده و امروزه شاهد حجم بالایی از خریدارانی هستیم که از این فروشگاه ها، انواع محصولات مصرفی اعم از مواد غذایی، کتاب، موسیقی و… را خریداری میکنند.
مصرفکننده به کسب و کار (C2B)
Consumer to Business یکی دیگر از مدل های تجارت الکترونیک است که در آن یک شرکت یا صاحب کسب و کار از شما چیزی را میخرد. مثال واضح آن، نمکی ها یا خریداران ضایعاتی هستند که در کوچه ها پشت بلندگوی خود اعلام می کنند نون خشک، آهن آلات و… خریداریم. اما در تجارت الکترونیک مثالی که برای این نوع از کسب و کار وجود دارد طراحی لوگو برای سایت هایی است که افراد به صورت آزاد اقدام به این کار میکنند.
پیشنهاد ویژه: دوره آموزشی راه اندازی کسب و کار اینترنتی از 0 تا 100
مزایای تجارت الکترونیک برای کسب و کارها
همان طور که گفتیم، دو مفهوم کسب و کار اینترنتی و تجارت الکترونیک، ارتباط نزدیکی با یکدیگر دارند و از این طریق باعث شده اند که مزیت های فراوانی برای دو گروه مشتریان و صاحبان کسب و کارها، شکل بگیرد. مزایایی مانند:
افزایش فروش
کسب و کارهای آنلاین، بدون نیاز به داشتن یک مکان مشخص به عنوان فروشگاه می توانند در بستر اینترنت، اقدام به فروش محصولاتشان کنند. تجارت الکترونیک، زمینه مناسبی را برای افزایش حجم خرید و فروش های اینترنتی فراهم کرده است. بنابراین، راحتی و سهولت در خرید، باعث شده است که میزان مشتریان خرید آنلاین، چندین برابر افزایش داشته باشد.
حتما بخوانید: موثرترین راه های افزایش فروش اینترنتی
گسترش میزان تجارت
معرفی محصول و فرآیند بازاریابی در وب باعث شده مشتریان از هر نقطه کره زمین، به محصول مورد نظر خود دسترسی داشته باشند. تصور کنید شما در شهر مشهد برای خرید یک وسیله خاص که در کشوری مانند بحرین تولید می شود؛ بدون خروج از منزل و پرداخت هزینه های گراف بلیط هواپیما و اقامت در هتل، تنها با ثبت سفارش خود بر روی وب سایت شرکت مورد نظرتان، آن محصول را چند هفته بعد دریافت می کنید.
کاهش قیمت محصول
تحقیقات نشان می دهند که در تجارت سنتی، هر مشتری چیزی حدود 80 دلار برای خرید یک محصول، پرداخت کرده است در حالی که در خریدهای اینترنتی، همان مصرف کننده به دلیل کاهش هزینه های انبار داری، تبلیغات و تولید محصول، حدود 40 دلار برای کالای مشابه، هزینه کرده است.
تراکنش فوری
آنچه باعث میشود کسب و کارها بیش از پیش به سمت تجارت الکترونیک روی آورند، همین مزیت تراکنش های فوری است. یعنی هنگام فروش یک کالا، تراکنش های پرداختی به سرعت انجام میشود. در معاملات کلان نیز، با پیشرفت های چشمگیر در سیستم بانکی، هزینه خرید محصولات طی 2 یا 3 روز کاری به حساب فروشنده واریز میشود.
امکان مقایسه سریع
امروزه حجم بسیار زیادی از خریدهای روزانه مردم توسط فروشگاه های اینترنتی و به صورت آنلاین انجام میشود. در همین راستا، تعداد قابل توجه آنلاین شاپ های موجود باعث شده تا به راحتی بتوانید به مقایسه قیمت، ظاهر، اندازه و سایر ویژگی های یک محصول در فروشگاه های مختلف بپردازید.
این در حالی است که خرید نهایی تان، ارزان تر، به صرفه تر و مطمئن تر انجام میشود و از سوی دیگر، میزان رضایتمندی شما از خریدتان افزایش مییابد.
معایب تجارت الکترونیک
هر چند ابتدا از مزایای تجارت الکترونیک صحبت کردیم اما این موضوع، معایب اتکا به تجارت الکترونیک را نفی نمیکند. بنابراین در ادامه به چند مورد از معایب Electronic Commerce اشاره میکنیم تا دید بهتری نسبت به آن پیدا کنید.
ریسک موجود در امنیت تراکنش های الکترونیک
تمام تراکنش های الکترونیک یک فروشگاه باید معتبر و مورد اطمینان باشند و از سوی دیگر، وب سایت فروشگاهی نیز باید دارای اعتبار باشد تا مشتریان با اطمینان خاطر اقدام به خرید کالا نمایند. به این ترتیب، از روش های بسیار مطلوب در جلب اعتماد مشتریان اخذ نماد گواهی الکترونیکی یا نماد اعتماد (e_namad) میباشد و کارکرد آن، احراز هویت و اعتماد سازی برای صاحبان کسب و کارهای فضای مجازی است.
مقایسه سریع محصول
همچنان که مقایسه محصولات فروشگاه های مختلف، یکی از مزایای تجارت الکترونیک محسوب میشود، از جمله معایب آن نیز به شمار میرود. در فضای مجازی به دلیل وجود رقبای فراوان، کوچکترین اشتباه در مواردی همچون کیفیت محصول، برخورد با مشتری، نقص در خدمات پس از فروش و… منجر به از دست دادن مشتریان خواهد شد.
و اما جمع بندی
خرید و فروش های آنلاین و اینترنتی، در سال های اخیر رشد چشمگیری داشته است. تا آنجا که باعث شده شما درون خانه یا محل کارتان، فقط با استفاده از چند مگابایت اینترنت، از غذا گرفته تا یک وسیله هوشمند مانند لپ تاپ را خریداری کرده و پس از چند روز آن را تحویل بگیرید. این دستاورد بزرگ به دلیل شکل گیری پدیده ای به نام تجارت الکترونیک، به وجود آمده است.
از این رو، در این مقاله، با موضوع تجارت الکترونیکی چیست، به مدل های تجارت الکترونیک و کسب و کارهای مختلف در این حوزه و مزایای آن پرداختیم. همچنین به تفاوت های میان Electronic commerce و کسب و کارهای اینترنتی نیز، اشاره نمودیم. امیدواریم این مقاله برای شما کاربردی بوده باشد. به نظر شما چه چیزهایی می توانند به عنوان معایب تجارت الکترونیک یا E-commerce شناخته شوند؟ نظرات عالی خودتان را با ما در میان بگذارید.
کارشناس حقوقی که علاقه ش به حوزه دیجیتال باعث آشناییش با رشدانا شد، دوره هفدهم رشدآموزی و مسیر رشد سئو رو گذرونده، خوشحاله از بودن کنار تیم حرفه ای تولید محتوا رشدانا و هدفش گره خورده با افزایش سطح آگاهی خودش و دیگران.
معایب و محاسن تجارت الکترونیکی
همه چیز درباره تجارت الکترونیکی، معایب و محاسن آن
تجارت الکترونیکی چیست؟
تجارت الکترونیکی (به انگلیسی: Electronic commerce) فرایند خرید، فروش و یا تبادل محصولات، خدمات و اطلاعات از طریق اینترنت و شبکههای کامپیوتری است.
تاریخچه تجارت الکترونیکی
ارتباط بین تجارت و تکنولوژی دیر زمانی است که وجود داشته و ادامه دارد. در واقع، یک پیشرفت تکنیکی باعث رونق تجارت شد و آن هم ساخت کشتی بود. در حدود ۲۰۰۰سال قبل از میلاد، فینیقیان تکنیک ساخت کشتی را بکار بردند تا از دریا بگذرند و به سرزمینهای دور دست یابند.
با این پیشرفت، برای اولین بار مرزهای جغرافیایی برای تجارت باز شد و تجارت با سرزمینهای دیگر آغاز گشته و روشهای خلاقانهای بصورتهای گوناگون به آن اضافه شد تا امروز که یکی از محبوبترین روشهای تجارت خرید اینترنتی در دنیای وب است. شما میتوانید در زمانهای پرت، در هر زمان و مکان حتی با لباس خواب میتوانید اینکار را بکنید. به معنای واقعی هر کسی میتواند صفحه اینترنتی خود را ساخته و کالاهای مورد نیازش را در آن ارایه دهد. البته تاریخچه تجارت الکترونیکی با تاریخچه اختراعات قدیمی مثل کابل، مودم، الکترونیک، کامپیوتر و اینترنت پیوند خوردهاست.
تجارت الکترونیکی به شکل کنونی در سال ۱۹۹۱ محقق شد. از آن زمان هزاران هزار کسب و کار و تجارت وارد این دنیا شدهاند. در واقع تجارت الکترونیکی برای آسان سازی معاملات اقتصادی به صورت الکترونیک تعریف شد. استفاده از این فناوری مانند تبادل الکترونیکی اطلاعات و انتقال الکترونیکی سرمایه، که هر دو در اواخر ۱۹۷۰ معرفی شدهاند؛ و به شرکتها و سازمانها اجازه ارسال اسناد الکترونیکی را داد؛ و اجازه تجارت کردن با ارسال اسناد تجاری مثل سفارشهای خرید یا فاکتورها را به صورت الکترونیکی، میدهد.
رشد و پذیرش کارت اعتباری، ماشین تحویلدار خودکار و تلفن بانک در دهه ۱۹۸۰ باعث فرم گیری تجارت الکترونیک شد. نوع دیگر تجارت الکترونیکی سیستم رزرواسیون هواپیمایی بوسیله Sabre در آمریکا و Travicom در بریتانیا، ارایه شدهاست.
در ۱۹۹۰، Tim Bermers-lee مرورگر وب جهان گسترده را اختراع کرد و شبکه ارتباطی آکادمیک را به سیستم ارتباطی هرروز و برای هر شخص در جهان وسیع دگرگون ساخت که اینترنت یا www خوانده میشود. سرمایهگذاری تجاری بروی اینترنت بخاطر کافی نبودن سرمایهگذاری کاملاً محدود شده بود. اگر چه اینترنت محبوبیت جهانی گستردهای در حدود ۱۹۹۴ با استفاده از مرورگر وب Mosaic پیدا کرده بود. معرفی پروتکل های امنیتی و DSL (اشتراک خط دیجیتال) که ارتباط مستمر با اینترنت را اجازه میداد حدود ۵ سال طول کشید.
البته در سال ۲۰۰۰ بحران The dot-com bust باعث ورشکستگی بسیاری از شرکتهای تجاری بزرگ شد و نتایج ناگواری را به وجود آورد که این امر بازبینی قوانین و افزایش مزایا و امکانات تجارت الکترونیک را در پی داشت. تا انتهای سال ۲۰۰۰، خیلی از شرکتهای تجاری آمریکایی و اروپایی سرویس هایشان را از طریق اینترنت ارایه دادند.
از آن موقع مردم به کلمهای به عنوان تجارت الکترونیکی با توانایی خرید کالاهای گوناگون از طریق اینترنت با استفاده از پروتکلهای امنیتی و سرویسهای پرداخت الکترونیکی که در آن مشارکت کردند، آشنا شدند. و از این زمان رقابت شدید بین شرکتها و سازمانها شدت گرفت و با گذشت زمان هم این رقابت تنگتر شده است.
جالب این که تا پایان سال ۲۰۰۱ بیش از ۲۲۰ بیلیون دلار معاملات مالی توسط صدها سایت تجاری بر روی اینترنت انجام پذیرفته است و در همین سال مدل تجارت الکترونیک B2B حدودا ۷۰۰ میلیارد تراکنش داشت؛ و در سال ۲۰۰۷ سهم تجارت الکترونیک در خرده فروشی کل دنیا ۳٫۴٪ بوده است که آن را در سال ۲۰۱۰، ۵٫۱٪ اعلام نمودند که این آمار، رشد سریع این شیوه تجارت کردن را میرساند.
معایب تجارت الکترونیکی
۱- معایب تجارت الکترونیک برای مشتریان
• حریم خصوصی و امنیت
پیش از انجام تراکنشها به صورت آنلاین، ابتدا گواهیهای امنیتی (نظیر نماد اعتماد الکترونیکی و …) آن وبسایت را بررسی کنید. درست است که خرید آنلاین ساده و راحت است، ولی هیچکس دوست ندارد اطلاعات شخصیاش به سرقت برود. بسیاری از سایتها قابل اطمینان هستند، ولی باز هم همیشه باید تحقیق کنید و سایتهایی را که از امنیت کافی برخوردار نیستند، شناسایی کنید.
با وجود اینکه در تجارت الکترونیک، همه چیز به راحتی در دسترس قرار گرفته است، مشتری فقط پس از تحویل گرفتن محصولات میتواند آنها را واقعا ببنید و لمس کند. بنابراین حتما باید پیش از خرید، روش بازگرداندن کالا در صورت عدم رضایت از آن را بررسی نمایید. همیشه پیش از خرید مطمئن شوید که گزینهای برای بازگرداندن کالا وجود دارد.
مشتری در زمانِ خرید، از قیمت کالا، هزینهی حملونقل، بارگیری و مالیات آگاه میشود. ولی باید مراقب باشید، زیرا ممکن است هزینههای پنهانی وجود داشته باشد که بر روی صورتحساب خرید شما ذکر نشدهاند، ولی بر روی فرم پرداخت ظاهر میشوند. ممکن است هزینههای اضافهای برای جابجایی و بارگیری در محل فروشندهی کالا (handling fee) وجود داشته باشد (به ویژه در مورد خریدهای بینالمللی).
• تاخیر در دریافت کالا
اگرچه در بیشتر موارد، تحویل محصولات، سریعتر از زمان مورد انتظار انجام میشود، باید آمادگی تاخیر در دریافت کالا را نیز داشته باشید.
برای مثال، طوفان برف در یک نقطه میتواند کل سیستم حملونقل در منطقه را مختل کند. این احتمال نیز وجود دارد که محصول شما گُم شود یا به آدرسی اشتباه تحویل داده شود.
• نیاز به اینترنت
استفاده از اینترنت، رایگان نیست و اگر شما از وایفای رایگان استفاده میکنید، این احتمال وجود دارد که اطلاعات شما بر روی وبسایتی ناامن به سرقت برود. اگر نمیخواهید از اینترنت رایگان استفاده کنید یا نمیتوانید در منزلتان اینترنت یا رایانه داشته باشید، بهتر است خریدهایتان را حضوری انجام دهید.
• نبود تعامل شخصی
با وجود اینکه قوانین و مقررات هر کسبوکار در تجارت الکترونیک، برای مطالعهی شما در دسترس قرار گرفته است، مطالب بسیار زیادی وجود دارد که باید مطالعه کنید و ممکن است مسائل قانونی برای شما گیجکننده باشد. در مورد سفارشهای بزرگ یا مهم نیز کسی وجود ندارد که بتوانید در مورد پرسشها یا نگرانیهای خود، رو در رو با او صحبت کنید.
۲- معایب تجارت الکترونیک برای کسبوکارها
با وجود اینکه کسبوکارها اقدامات فراوانی انجام میدهند تا امنیت خود و مشتریانشان را حفظ کنند، افرادی وجود دارند که میتوانند از هر دیوار آتشینی عبور کنند و اطلاعاتی را که میخواهند به دست بیاورند. همهی ما در سالهای اخیر شاهد این مسئله بودهایم که بزرگترین و مشهورترین کسبوکارها نیز ممکن است هک شوند.
• مسائل پرداختی و مالی
بسیاری از موسسات مالی، در زمان مناقشه در مورد پرداخت صورتحساب، طرفِ مشتری را میگیرند، زیرا میخواهند مشتری خود را حفظ کنند. این مسئله زمانی که کالاها قبلا به مشتری تحویل داده شدهاند، ولی مبلغ پرداختشده به حساب مشتری برگشته است، موجب تحمیل شدن خسارت به کسبوکار تجارت الکترونیک میشود.
• نیاز به تخصیص هزینهی بیشتر برای زیرساختهای تجارت الکترونیک
برای اطمینان از اینکه کسبوکار آنلاین شما به درستی اداره میشود، باید هزینه کنید. شما به عنوان مالک آن کسبوکار، باید مطمئن شوید که معاملات به شکل درستی انجام میشوند و محصولات به بهترین شیوه به نمایش گذاشته میشوند. برای اطمینان از این مسئله، باید فردی حرفهای را استخدام کنید تا کاستیهای موجود را برطرف کند.
• ارجاع کالا و خدمات پس از فروش
زیرساختهای کسبوکار آنلاین، باید کامل و بیعیب باشند. این نیز هزینههای دیگری را برای کسبوکار ایجاد میکند، زیرا مشتریانی هستند که پس از تحویل گرفتن کالا، از کیفیت آن راضی نبوده و کالا را ارجاع میدهند. به ویژه مصرفکنندگانی هم وجود دارند که چیزی بیش از بازپرداخت مبلغ خود را میخواهند.
• وجود خدمات اینترنتی کافی
امروزه ظاهرا همهی مردم، همیشه میتوانند از اینترنت استفاده کنند، ولی باید بدانید که هنوز هم مناطقی وجود دارد که پهنای باند شبکه در آنها میتواند مشکلساز شود. پیش از راهاندازی کسبوکار تجارت الکترونیک خود، مطمئن شوید که منطقهی شما از پهنای باند مخابراتیای که برای ادارهی موثر کسبوکارتان ضروری است، برخوردار است.
وقتی کسبوکاری، فعالیت خود را به صورت تجارت الکترونیک شروع کرده است، باید برای سازگار ماندن، آمادهی تغییر باشد. با رشد تکنولوژی، سیستمهای مورد استفاده در کسبوکار شما نیز باید به روز نگه داشته شوند یا در صورت نیاز، جایگزین شوند. یا ممکن است برای ادامهی کارِ پایگاههای داده و نرمافزارها، مخارج کلیای وجود داشته باشد.
محاسن تجارت الکترونیکی
۱- مزایای تجارت الکترونیک برای مشتریان
هر محصولی را که بخواهید، به معنای واقعی کلمه، تنها با یک اشاره بر روی اینترنت قابل مشاهده است. فقط کافی است نام محصول مورد نظرتان را در موتور جستجوی مورد علاقهتان تایپ کنید تا تمام گزینهها به شکلی سازماندهی شده و مرتب، تنها پس از چند ثانیه ظاهر شوند.
• صرفهجویی در زمان
با تجارت الکترونیک دیگر نیازی نیست که ساعتها رانندگی کنید و به امید پیدا کردن چیزی که میخواهید، مغازهها را نگاه کنید و جستجو کنید. فروشگاههای آنلاین، خط کامل محصولات خود را به شما ارائه میدهند و به جای استفاده از مغازه برای ارائهی محصولاتشان، از انبارهای کالا استفاده میکنند. محصولات را به راحتی پیدا میکنید و ظرف چند روز به درب منزلتان میرسند.
• وجود طیف وسیعی از گزینههای مختلف
در تجارت الکترونیک، مشتری میتواند بدون نیاز به رفتن از این مغازه به مغازهی دیگر، به راحتی محصولات را با یکدیگر مقایسه کند و متوجه شود که کدام فروشنده، بهترین قیمت را ارائه میدهد و گزینههای بیشتری برای انتخاب دارد. در دنیای واقعی هر فروشگاه فضای محدودی دارد، ولی همان فروشگاه میتواند بر روی اینترنت، کل موجودی انبار را ارائه بدهد.
• راحتی در مقایسه
در تجارت الکترونیک، مقایسههای دو به دو به راحتی قابل انجام هستند. وقتی کالاها به صورت آنلاین عرضه میشوند، تمام مشخصات و ویژگیهای آنها بیان میشود و فروشگاههای اینترنتی از شما میخواهند تا کالاهای آنها را با سایر کالاها مقایسه کنید تا متوجه شوید که آنها بهترین گزینهها را ارائه میدهند و دوباره برای خرید به آن فروشگاه بازگردید.
• راحتی در یافتن بررسیها و نظرات
شرکتها به دلیل بالا بودن رقابت، از شما میخواهند تا به نظرات و بررسیهای سایر مصرفکنندگان نگاهی بیندازید. بررسیهای مثبت و منفی در هر وبسایتی وجود دارد و علاوه بر آنکه میتوانید نقدها و نظرات مثبت مربوط به هر کالا را مشاهده کنید، از دلایل کسانی که آن محصول را دوست نداشتهاند نیز آگاه میشوید.
• کوپنها و تخفیفها
برای هر تجارت آنلاینی که به دنبال شماست، تعداد زیادی کوپن و تخفیف وجود دارد و این مسئله به طور کلی برای مشتریها بسیار عالی است. با وجود سایتهایی که مانند فروشگاههای بزرگ عمل میکنند، میتوانید اقلامی را پیدا کنید که شامل تخفیفی تا ۸۰ درصد شدهاند! نهایت استفاده را از این رقابت ببرید و بهترین قیمتِ موجود را پیدا کنید.
۲- مزایای تجارت الکترونیک برای کسبوکارها
• افزایش پایگاه مشتریان
پایگاه مشتریان از دغدغههای اصلی تمام کسبوکارهای آنلاین و غیرآنلاین است. نیازی نیست که کسبوکارهای آنلاین، نگران برخوردار بودن از بهترین ویژگیها در شهر خود باشند، زیرا مردم از سراسر جهان، به محصولات آنها دسترسی دارند و میتوانند در هر زمانی برای خرید به آنها بازگردند.
کسبوکارهای آنلاین، نیازی به اداره کردن یک فروشگاه ندارند و میتوانند فروش آنلاین بیشتری با حاشیهی سود بالاتری داشته باشد. آنها میتوانند به روشهای مختلفی پول را از مشتری دریافت کنند تا خرید را برای مشتری سریعتر و راحتتر کنند. این کسبوکارها با در دسترس بودن به صورت بینالمللی، میتوانند محصولات بیشتری را به فروش برسانند.
• دسترسیِ ۲۴ ساعته در ۳۶۵ روز سال
اگر هوا برفی باشد و جادهها بسته باشند یا هوا آنقدر گرم و مرطوب باشد که حتی نتوانیم از خانه بیرون برویم، یا روز تعطیلی باشد و تمام مغازهها در شهر بسته باشند، بازهم تجارت آنلاین شما ۲۴ ساعته و در تمام ۳۶۵ روز سال، برای مشتریها باز است. درها هرگز بسته نمیشوند و سود کسبشده همچنان افزایش مییابد.
• گسترش حوزهی تجارت
ترجمه یکی از ابزارهای عالی موجود در اینترنت است! بنابراین کسبوکار آنلاین مجبور نیست برای هر زبان، یک سایت ایجاد کند. با بازاریابی درست، مشتریها در سراسر جهان میتوانند وبسایت، محصولات و اطلاعات آن کسبوکار را بدون نیاز به ترک کردن خانه، پیدا کنند.
• ساده شدن پرداختهای دورهای
با کمی تحقیق، هر تجارتی میتواند برای خود پرداختهای دورهای را ایجاد نماید. ارائهدهندهای را بیابید که با نیازهای شما بیشترین همخوانی را دارد تا صدور صورتحساب به شیوهای منسجم انجام شود و پرداختها نیز به همین روش و به صورتی منسجم دریافت شوند.
در تجارت الکترونیک، دیگر نیازی به انتظار برای نقد شدن چک یا انتظاری ۳۰ روزه برای انواعِ دیگر پرداختها نیست. تراکنشها بلافاصله انجام میشوند یا حداکثر به ۲ یا ۳ روز زمان نیاز دارید تا پول، از طریق سیستم بانکی وارد حسابتان شود.
دیدگاه شما