ضرورت استفاده از ابزارهای مالی اسلامی برای ۵ تریلیون تومان بیمه اتکایی
به گزارش پایگاه خبری اگزیم نیوز غلامرضا سلیمانی، رئیس کل بیمه مرکزی صبح امروز یکشنبه ۱۱ آذرماه، در چهارمین همایش مالی اسلامی، فعالیت در حوزه مالی اسلامی را کاری ارزنده و مورد نیاز کشور خواند و گفت: فقهای شیعه بیمه موجود در کشور ما را تأیید کردهاند و این در حالی است که در بسیاری از کشورها ایرادات شرعی بر آن وارد دانسته شده است امیدواریم پژوهشهای مالی اسلامی به صنعت بیمه نیز در استفاده از ابزارهای مالی اسلامی کمک کند.
وی در ادامه به راهکار برخی کشورها برای رفع مشکلات شرعی بیمه و استفاده از بیمه تکافل اشاره کزد و گفت: این رویه از سودان آغار و در عربستان نیز از آن استفاده می کنند.
سلیمانی بیان داشت: می خواهیم با نگاههای فقهی جدید به بیمه تکافل توجه کنیم؛ از آنجاییکه بیمه تکافل دارای بازاری ۱۲ میلیارد دلاری و نیز رویکرد تعاونی است، می تواند برای ما راهگشا باشد.
رئیس کل بیمه مرکزی در ادامه به تشریح موضوع سود و زیان در بیمه اسلامی پرداخت و گفت: در بیمه اسلامی، بحث سود و زیان دو طرف مطرح می شود و بیمهگر و بیمهشده دارای ارتباطات دو طرفه هستند، بنابراین باید از ابزارهای اسلامی به میزان بیشتری در بیمه استفاده کرده و مردم نیز در ریسک شریک شوند
سلیمانی اذعان داشت ضروری است ریسک را از اتکای شرکتهای بیمهای خارجی حذف و از بازار سرمایه به جای آن استفاده کنیم. اگر بخواهیم در حدود ۵ هزار میلیارد تومان اوراق بیمهای اتکایی استفاده کنیم، نیازمند استفاده از ابزارهای اسلامی هستیم و تحقق این هدف بدون حمایت بازار سرمایه ممکن نیست.
وی بر نیاز اقتصاد کشور به ایده های نو و و ابزارهای جدید تاکید کرد و گفت: ما در این بخش ضعیف هستیم؛ حال آنکه استفاده از ابزارهای اسلامی در حوزه بیمه ضروری است.
سلیمانی خواستار فعالیت بیشتر انجمن مالی اسلامی در حوزه بیمه شد و از سوی صنعت بیمه کشور آمادگی خود را برای همکاری با دانشگاه امام صادق اعلام کرد.
رئیس کل بیمه مرکزی صنعت بیمه را یکی از اضلاع خدمات بانکی عنوان کرد و گفت: در زمینه پرداخت خسارت سپرده بانکی مخصوصاً در حوزه بیمه زندگی، در صورت سپرده بودن این منابع، امکان تاخیر در پرداخت ها وجود دارد؛ بنابراین ضرورت استفاده از ابزارهای نوین اسلامی احساس می شود.
مهم ترین ابزارهای بازار سرمایه چیست؟
رشد اقتصادی کشورها به رشد فنّاوری، بهرهوری و نوآوری مرتبط است. در این میان اگر تأمین منابع مالی برای اجرای طرحهای جدید وجود نداشته باشد، نوآوری به تنهایی کارایی نداشته و چرخه اقتصادی شرکتها با مشکل روبرو میشود؛ بنابراین اگر تأمین سرمایه در بازارهای مالی به خوبی صورت گیرد، رشد اقتصادی نیز تقویت خواهد شد.
نظام بانکی از دیرباز در کشور ما مسئول تأمین منابع مالی بخش اقتصاد بوده، اما در سالهای اخیر بازار سرمایه نقش خود را در تأمین مالی پررنگ کرده است. این موضوع نشاندهنده وجود فرصتهای مناسب برای توسعه ابزارهای بازار سرمایه و تنوعبخشی به این ابزارها است.
بازار سرمایه چیست
بازار سرمایه نقش بسزایی در به کارگیری پساندازها در سرمایهگذاریهای پربازده، با هدف توسعه شرکتها و صنایع دارد. در نتیجه، این بازار به جذب سرمایه و رشد اقتصادی کشور کمک شایانی میکند. بازار سرمایه با جذب نقدینگی های راکد و تزریق آنها به بخشهایی که به سرمایه نیاز دارند، سبب افزایش گردش مالی و رونق میشود. بازار سرمایه وظیفه مهم ایجاد ارتباط مناسب میان سرمایه گذاران اعم از حقیقی و حقوقی، خرد و کلان و شرکتهای سرمایهپذیر را دارد، به نحوی که متقاضیان سرمایه با اهداف شفاف خود بتوانند با سرمایه گذاران همسو شده و همراستا با استراتژیهای اقتصادی و سرمایه گذاری آنها با تأمین مالی نیازهای خود، شروع به فعالیت اقتصادی نمایند.
آنچه در ایران بهصورت رسمی بهعنوان بازار سرمایه شناخته میشود شامل چهار شرکت بورسی است. این چهار شرکت که نقش قابل توجهی در رونق اقتصادی کشور دارند عبارتاند از بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی که تحت نظارت سازمان بورس و اوراق بهادار ایران فعالیت میکنند در واقع سازمان بورس اوراق بهادار ایران متولی و سیاستگذار سرمایهگذاری در ایران است. شرکتهای بورسی نقش بسیار با اهمیتی در رونق اقتصادی کشور دارند. علاوه بر این تأثیر مهمی در اقتصاد جهانی ایران هم دارند. سرمایههایی که از طرف سرمایه گذاران و واسطههای مالی به بازار سرمایه ورود پیدا میکنند، توسط دولت، شرکتهای تجاری و صنایع جذب میشوند. در نتیجه بازار سرمایه، حرکت جریان سرمایه را بهمنظور استفادهی بهینه، افزایش درآمد ملی و در نتیجه رشد اقتصاد کشور تسهیل میکند.
ابزارهای بازار سرمایه
اقتصاد هر کشوری ساختار ويژه خود را مىطلبد و بازار سرمايه در هر کشور نیز متناسب با ساختار اقتصادى آنجا شکل مىگيرد و در نهایت هر بازار سرمايهاى ابزار و نهادهاى متناسب با خود را خواهد داشت. بنگاههای بزرگ اقتصادی با دارایی مالی زیاد، میتوانند با کمک ابزارهای متنوعی که در بازار سرمایه وجود دارد، اقدام به تأمین مالی کنند. در حقیقت این ابزارها میتواند پشتوانه مطمئنی برای تأمین مالی شرکتها باشد. بازار سرمایه در بخش تأمین مالی خود را به انواع ابزارها مجهز کرده است تا به این ترتیب بتواند به اقتصاد یاری رساند. با توجه به اینکه بازار سرمایه، بازاری بلند مدت برای سوددهی است، ابزارهای مالی این امکان را برای سهامداران حقیقی فراهم میسازند تا بتوانند ریسک سرمایهگذاری را در شرایط مختلف اقتصادی مدیریت کرده و از این ابزارها برای کاهش ریسک خود بهرهمند شوند.
در حال حاضر جعبه ابزارهای مالی در بورس ایران در طی این سالها کامل شده و به غیر از برخی موارد، سایر ابزارهای موجود در بازار بورسهای جهانی، در بازار سرمایه ایران نیز به کار گرفته میشوند. چالشی که در این حوزه وجود دارد این است که هنوز سواد کافی برای به کارگیری این ابزار در بورس ایران وجود ندارد و بسیاری از این ابزارها بلااستفاده ماندهاند. بورسهای اوراق بهادار با راهاندازی ابزارهای مالی جدید، فرصتهای سرمایهگذاری جدیدی را در اختیار سرمایهگذاران، شرکتها و نهادهای مالی قرار میدهند تا مطابق با اهداف خود اقدام به سرمایهگذاری در این ابزارها کنند. بورسهای اوراق بهادار از این راه میتوانند جذابیت بازارهای خود را افزایش داده و در نتیجه سرمایهگذاران و نهادهای مالی بیشتری را به این بازار سوق دهند.
نقش ابزارهای مالی
برای ابزارهای مالی میتوان سه نقش متمایز در نظر گرفت:
- ابزارهای مالی راهکاری برای انتقال منابع مالی از سرمایهدارانی که مازاد سرمایه دارند و مایل به سرمایه گذاری هستند، به کسانی است که به این منابع برای سرمایه گذاری در دارایی های مالی یا فیزیکی نیاز دارند.
- ابزارهای مالی انتقال وجوه را به شکلی انجام میدهند که ریسک سیستماتیک مربوط به جریان نقدی ناشی از سرمایه گذاری در دارایی های حقیقی، بین متقاضیان و عرضهکنندگان وجوه، توزیع مجدد شود.
- ابزارهای مالی وسیلهای برای تجمیع به شمار میروند. افزودن و انباشت پساندازهای خانوار برای تأمین مالی طرحهای بزرگ سرمایه گذاری، بدون تجمیع که بخش تفکیکناپذیر نظام مالی است، امکانپذیر نیست. اگر امکان تجمیع از طریق صدور دارایی های مالی وجود نداشت، این امکان برای خانوارها پدید نمیآمد که سرمایههای خود را تجهیز کنند و در سبد متنوعی از داراییهای حقیقی سرمایه گذاری نمایند.
انواع ابزارهای بازار سرمایه
در این بخش به معرفی ابزارهای مالی که در حال حاضر در بازار سرمایه ایران مورد استفاده قرار میگیرند، میپردازیم.
الف) ابزارهای تأمین مالی بلندمدت
1. سهام:
سهم قسمتی از سرمایه یک شرکت سهامی است که بر میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم در شرکت سهامی استفاده از ابزارهای مالی دلالت دارد؛ اوراق سهام همچنین قابلیت معامله، نقل و انتقال دارند.
انواع سهام از نظر حقوقی به موارد زیر تقسیم میشود:
سهام عادی:
سهام عادی یکی از مهمترین و اصلیترین ابزارهای سرمایهگذاری و قابل معامله در بورس است و دارنده آن به میزان سهامی که در دست دارد مالک درصد معینی از آن شرکت بوده و درصد معینی از سود شرکت و سایر مزایایی که به سهامداران تعلق میگیرد را دریافت میکند. سهام عادی خود به دو دسته سهام با نام و سهام بینام تقسیم میشود. تنها تفاوت این دو گروه در درج نام دارنده و دفتر شرکت روی برگه سهام با نام است.
اکثر سهام شرکتها به صورت عادی منتشر میشود. دارندگان سهام عادی علاوه بر اخذ سود سهام و حق رأی، دارای حق تقدم خرید سهام نیز هستند. حق تقدم سهام به معنای اختصاص اولویت در خرید سهام جدیدالانتشار به دارندگان فعلی سهام عادی است.
سهام عادی ابتدا از طریق پذیرهنویسی عمومی وارد بازار میشود؛ به عبارت دیگر، سهام قبل از فروش عمومی باید در کمیسیون بورس و اوراق بهادار ثبت شده و اجازه انتشار بگیرد.
سهام ممتاز:
اصل بر این است که همۀ سهام باید همانند یکدیگر باشند اما استثنائی در قانون ذکر شده که به موجب آن، دارندگان سهام ممتاز از امتیازات خاصی برخوردارند. سهام ممتاز، نوعی سند مالکیت قابل انتقال است که به دارنده آن، حقوقی ثابت و محدود از داراییهای شرکت میدهد. مهمترین امتیاز دارندگان سهام ممتاز نسبت به مالکان سهام عادی در دارا بودن سود بیشتر و اولویت در پرداخت سود این سهام حتی در زمان ورشکستگی شرکت است. سهام ممتاز یا در بدو تأسیس شرکت و یا براساس شرایطی در زمان فعالیت شرکت از طریق پذیرهنویسی خصوصی وارد بازار میشوند و در بازار خارج از بورس و در بورس قابل داد و ستد هستند.
2. اوراق قرضه:
اوراق قرضه سندی است که به موجب آن ناشر متعهد میگردد که مبالغ مشخصی را به عنوان سود سالانه در دورههای زمانی مشخص به دارنده اوراق پرداخت کرده و در زمان سررسید، اصل سرمایه را بازپرداخت نماید. در نظر داشته باشید که دارندگان اوراق قرضه هیچ نوع مالکیتی در شرکت ندارند و دریافتی از سود سهم که به سهامداران شرکت پرداخت میگردد، دریافت نکرده و استفاده از ابزارهای مالی تنها به عنوان وام دهنده به ناشر اوراق هستند که در ازای آن بهره دریافت میکنند و در زمان سررسید، اصل سرمایه خود را دریافتت میکنند.
در صورتی که در کشورهای خارجی این اوراق به عنوان یک ابزار بدهی میانمدت و بلندمدت برای تأمین مالی دولتها و شرکتها است اما بر اساس قوانین اسلامی، اوراق قرضه در ایران منتشر نمیشود
برای کسب اطلاعات بیشتر در خصوص این اوراق و نوع اسلامی و رایج آن در ایران، میتوانید مقاله «اوراق مرابحه چیست» را مطالعه نمایید.
3. اوراق مشارکت:
به دلیل وجود قوانین اسلامی امکان انتشار اوراق قرضه در ایران وجود ندارد اما براساس موازین شریعت جایگزینی برای این اوراق در نظر گرفته شده است که اوراق مشارکت نام دارد. اوراق مشارکت اوراق بهاداری است که با مجوز بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران به قیمت اسمی معینی و برای دوره مشخص با هدف تأمین بخشی از منابع مالی موردنیاز طرحهای توسعهای و عمرانی دولت، شهرداری، شرکتهای دولتی و خصوصی منتشر شده و به سرمایهگذارانی که قصد مشارکت در اجرای طرحهای یاد شده را دارند از طریق عرضه عمومی واگذار میشوند. صادرکننده اوراق متعهد میشود که در تاریخ معین اصل پول و سود قطعی را پرداخت کند؛ و این سود تضمین شده مهمترین جذابیت اوراق مشارکت محسوب میگردد که به صورت علیالحساب به دارنده اوراق پرداخت میشود، بدین معنا که در سررسید نهایی و پس از پایان پروژه صادرکننده اوراق موظف است سود قطعی پروژه را محاسبه کند و درصورتی که سود قطعی پروژه، بیش از سود علیالحساب پرداختی به خریداران اوراق باشد، مابهالتفاوت را نیز به آنها پرداخت نماید. شایان ذکر است که این اوراق قابلیت خرید و فروش در بازار ثانویه را دارد و بازدهی بدون ریسک را برای سرمایه گذاران به همراه دارد.
ب) مدیریت دارایی
سرمایه گذاری در بازار سرمایه نیازمند رصد مداوم بازار و ارزیابی عملکرد شرکتها است که این موضوع نیازمند صرف زمان کافی از سوی سرمایه داران است. در صورتی که افراد تخصص و یا زمان لازم برای این ارزیابی نداشته باشند میتوانند به شرکتهایی که تخصص لازم در این حوزه را دارند مراجعه کرده و مدیریت سرمایه و دارایی خود را به این متخصصان واگذار نمایند. شرکتهای فعال در حوزه مدیریت دارایی دو ابزار پرکاربرد را استفاده از ابزارهای مالی در اختیار سرمایه گذاران قرار دادهاند:
1. صندوقهای سرمایه گذاری:
ورود به بازار سرمایه نیازمند دارا بودن دانش و تخصص است در غیر این صورت افراد ضررهای سنگینی را متحمل خواهند شد. یکی از ابزارهای مالی پرطرفدار برای افرادی که وقت و یا تخصص لازم را برای ورود مستقیم به بازار سرمایه را نداشته ولی تمایل به سرمایه گذاری در این حوزه را دارند، صندوقهای سرمایه گذاری است. صندوقها تحت نظارت سازمان بورس با هدف تجمیع وجوه سرمایهگذاران اقدام به سرمایه گذاری در داراییهای مختلف از جمله سهام، اوراق مشارکت، ابزارهای بازار پول و … میکنند و سرمایه گذاران را از سود بازار سرمایه منتفع میگردانند.
2. سبدگردانی:
این ابزار مختص کسانی است که دانش و یا زمان کافی برای ورود به بازار سرمایه را نداشته و از طرف دیگر نیز قصد بهرهمندی از سود بازار سهام را نیز دارند. این گروه میتوانند سرمایهشان را در اختیار سبدگردان قرار دهند تا او بهترین سرمایهگذاری را انجام دهد. در سبدگردانی بهترین ترکیب دارایی براساس میزان ریسکپذیری و استراتژیهای سرمایه گذاری هر فرد انتخاب میشود و با پایش مداوم سبد مختص هر سرمایهگذار ارزش داراییهای وی را افزایش میدهند.
برای آشنایی بیشتر با این ابزار، مطالعه مقاله آنچه باید از سبدگردانی اختصاصی بدانیم به شما پیشنهاد میشود.
ج) ابزارهای ویژه مدیریت خطر
سرمایهگذاری همواره با ریسک همراه است بازار سرمایه نیز از این قاعده مستثنا نبوده و به دلیل نوسانهای قیمتی موجود در بازار ریسکهایی را برای سرمایه گذار به همراه دارد. در حال حاضر ابزارهایی تحت عنوان ابزارهای مشتقه برای مقابله با ریسک ناشی از نوسان قیمت ایجاد شده است. اطلاق مشتق به این ابزارها به دلیل آن است که ارزش آنها از دارایی پایه مشتق میشود و وابسته به ارزش اوراق یا داراییهای مالی مانند دیگر اوراق بهادار یا دارایی های فیزیکی است و ارزش مستقلی ندارند.
مهمترین ابزارهای مشتقه که در حال حاضر در بازار سرمایه ایران وجود دارند، عبارتاند از:
1. قراردادهای اختیار معامله
اختیار معامله قراردادی مابین خریدار و فروشنده است که براساس آن خریدار قرارداد اختیار این را دارد (نه الزام و تعهد) که مقدار مشخصی از دارایی تعیین شده در قرارداد را با قیمت مشخص و در زمانی مشخص بخرد و یا بفروشد.
فروشنده حق خرید یا فروش دارایی مذکور را به خریدار میدهد. حال ممکن است در زمان مشخص شده خریدار دارایی مورد نظر را خریداری نکند یا نفروشد، در این حالت دارایی مذکور در اختیار فروشنده قرار خواهد گرفت و خریدار مبلغ پرداخت شده را از دست خواهد داد.
از قراردادهای اختیار معامله میتوان به روشهای مختلفی برای کسب سود در بازارهای صعودی و نزولی استفاده از ابزارهای مالی استفاده کرد. اصلیترین استراتژی، استفاده از قرارداد اختیار معامله به عنوان سرمایه کوچک و کسب سود بر اساس حرکت بازار است. همچنین این قراردادها میتوانند بهعنوان بیمه بهصورت مختلف در سناریوهای معاملاتی مورد استفاده واقع شوند. قابلیت چندگانه فوقالعاده اختیار معامله، تأثیر بسیار بزرگی در بازار نسبت به سرمایهگذاریهای قدیمی داشته است.
قراردادهای اختیار معامله به دو دسته طبقهبندی میشوند:
الف –قرارداد اختیار خرید (Call Option)
دارنده این نوع اختیار معامله، حق دارد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت مشخصی که بین طرفین توافق شده است، در دوره زمانی معینی بخرد.
ب – قرارداد اختیار فروش (Put Option)
این قرارداد به دارنده این اختیار را میدهد که مقدار معینی از دارایی مندرج در قرارداد را با قیمت توافقی در دوره زمانی مشخصی بفروشد.
در قرارداد اختیار معامله خریدار به امید افزایش قیمت دارایی قرارداد را خریداری مینماید و در قرارداد اختیار فروش خریدار پیشبینی میکند که قیمت دارایی در آینده کاهش خواهد یافت.
2. قراردادهای آتی
قرارداد آتی نوعی قرارداد حقوقی مالی میان خریدار و فروشنده بر روی یک دارایی پایه است که بر اساس آن فروشنده قرارداد آتی متعهد میشود که در زمان سررسید معین، به میزان تعیین شده در قرارداد، دارایی پایه را به خریدار تحویل دهد. این قرارداد برای پوشش ریسک در برابر تغییرات قیمت در آینده و کسب سود کاربرد دارد. این قرارداد بیشتر مورد توجه کشاورزان و تولیدکنندههای کالاهای اساسی و شرکتهای مصرفکننده کالاهای اساسی است.
فرض کنید یک طرف یک کشاورز تولیدکننده گندم و طرف دیگر کارخانه تولیدی مواد غذایی است که گندم یکی از اصلیترین مواد اولیه مورد استفاده این کارخانه است. اگر با فرض آنکه قیمت گندم را عرضه و تقاضا در بازار تعیین کند در این صورت عدم اطمینان از قیمت آینده گندم کشاورز و شرکت تولیدی را با ریسک مواجه خواهد نمود. پس دو طرف برای کاهش ریسک خود تصمیم میگیرند برای چند ماه دیگر بر سر قیمتی توافقی با یکدیگر معامله کنند که این قرارداد را آتی میگویند. قراردادهای آتی به دلیل داشتن ویژگیهای اهرمی و دو طرفه بودن بازار مورد توجه بسیاری از فعالان بازار قرار گرفته است و از پرطرفدارترین ابزارهای مالی در بازارهای جهانی به شمار میآید؛ یعنی سرمایه گذار میتواند در مقابل سرمایه گذاری اندک بازدهی چند برابری کسب کند و یا حتی زیان چند برابری متحمل شود. به دلیل این ویژگی (خاصیت اهرمی) سرمایه گذاری در قراردادهای آتی مستلزم داشتن دانش سرمایه گذاری بالایی است. بازار آتی ایران اولین بار با بازار آتی سکه شروع به فعالیت نموده است. هماکنون قراردادهای آتی زعفران نیز در بازار آتی بورس معامله میشود و برنامه سازمان بورس بازگشایی قراردادهای آتی برای گندم، جو و سایر کالاهای اساسی است.
جمعبندی:
در طی سالهای اخیر بازار سرمایه در هدایت مناسب منابع مالی به حوزههای مناسب و در نهایت رشد اقتصادی کشور پررنگ ظاهر شده است. این موضوع نشاندهنده وجود فرصتهای مناسب برای توسعه ابزارهای بازار سرمایه و تنوعبخشی به این ابزارها است. اقتصاد هر کشوری ساختار ويژه خود را مىطلبد و بازار سرمايه در هر کشور نیز متناسب با ساختار اقتصادى آنجا شکل مىگيرد و نیاز به ابزارها و نهادهاى متناسب با خود است.
یکی از مهمترین اهداف به کارگیری ابزارهای مالی در بورس، کاهش ریسک ناشی از نوسانات است. در این راستا کارشناسان بر این باورند که با شناخت ابزارهای مختلف مالی میتوان همه افراد جامعه را که تمایل به سرمایهگذاری دارند به نحوی به سرمایهگذاری در بازار سرمایه تشویق کرد.
تأکید بر استفاده از ابزارهای تأمین مالی اسلامی در تدوین برنامه ششم توسعه
گروه اقتصاد: نشست کارگروه تخصصی بازار سرمایه برای تدوین ارتقای این بازار در برنامه ششم توسعه با حضور رئیس سازمان بورس و اوراق بهادار و برخی از نخبگان و مدیران بازار سرمایه برگزار شد.
به گزارش خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا)، به نقل از پایگاه اطلاعرسانی بازار سرمایه، در این نشست تخصصی که در محل سالن کنفرانس سازمان بورس و اوراق بهادار برگزار شد، سرپرست مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس راهبردهای سه کشور مالزی، ترکیه و قطر را برای توسعه بازار سرمایه خود تشریح کرد.
سید محمد جواد فرهانیان دلیل انتخاب این سه کشور را وضعیت رقابتی در منطقه و ویژگی های خاص آنها مبتنی بر اتکا به نظام مالی اسلامی در توسعه بازارشان اعلام کرد.
وی ادامه داد : هر سه کشور (مالزی، ترکیه و قطر) رویکرد ویژهای برای استفاده از ظرفیت ابزارهای مالی اسلامی داشته و با توجه به جغرافیای خود می توانند مبنای مقایسه ای مناسبی برای محک زدن برنامه های فعلی بازار سرمایه کشورمان باشند.
سرپرست مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس اظهار داشت : برنامه های کشورهایی همچون ترکیه و قطر به عنوان کشورهای خاورمیانه ای در تیررس قرار دارند تا اهداف سند چشم انداز آنها در حوزه بازار سرمایه مشخص شود و از سوی دیگر نظر به گرایش اسلامی بازار سرمایه استفاده از ابزارهای مالی ایران باید ظرفیت های بازاری همچون مالزی که قصد دارد به عنوان مرکز بازار سرمایه اسلامی خود را معرفی کند، مورد توجه قرار گیرد.
برنامه راهبردی بازار سرمایه مالزی
با تکمیل اولین برنامۀ راهبردی بازار سرمایۀ مالزی در سال 2010 (CPM1)، راه برای کمیسیون اوراق بهادار برای معرفی و اجرای دومین برنامۀ راهبردی بازار سرمایه (CPM2) هموار شد. آغاز این برنامه توسط نخست وزیر مالزی در 12 آوریل سال 2011 اعلام گردید. این برنامه با موضوع "رشد بههمراه حاکمیت" محورهای راهبردی گستردهای را برای یک دهۀ آتی بازار سرمایۀ مالزی (یعنی از سال 2011 تا 2020) به تصویر کشانده است.
انتظار بر آن است که ارزش بازار سرمایۀ مالزی تا سال 2020 به 4.5 تریلیون رینگیت (معادل حدود 1.5 تریلیون دلار رسد. این مقدار در سال 2010 حدود 1518 میلیارد رینگیت معادل 560 میلیارد دلار است) شود. باتوجه به موضوع کلی این برنامۀ راهبردی، بر راهبردهای رشد به منظور گسترش نقش بازار سرمایه و همچنین راهبردهای حاکمیتی بهمنظور حمایت از سرمایه گذاران و ثبات بازار تأکید شده است. هدف عینی این راهبردها، کمک به بازار سرمایۀ مالزی برای مواجه با چالشهای دهۀ پیشرو معرفی شده است. چالشهای کلی که توسط کمیسیون اوراق بهادار مالزی معرفی شدهاند عبارتند از تغییر ساز و کار رقابتی بازار سرمایۀ مالزی، مدیریت انواع ریسک برای چشمانداز در حال تغییر بازار سرمایه و پیشبینی چشمانداز رشد بازار سرمایۀ مالزی تا سال 2020.
با توجه به پویایی اقتصاد جهانی و نیاز به بستری مناسب برای تغییر، و همچنین با استفاده از برنامه راهبردی اول بازار سرمایه، برنامۀ دوم در راستای بهبود ضعف ساختار بازار، کارایی بیشتر در مواقع بحرانی، ایجاد تنوع و نوآوری بیشتر در بازار، و فراهم آوردن فرصتهای جدید تدوین گردیده است. براساس هدفگذاری صورت گرفته میتوان راهبردهای این برنامه را در دو دسته مورد بررسی قرار داد: 1- راهبردهای رشد و 2- راهبردهای حاکمیت. در ذیل راهبردهای مربوط به هر حوزه تشریح گردیده است.
راهبردهای رشد
محورهای اصلی راهبردهای رشد در برنامۀ راهبردی دوم بازار سرمایۀ مالزی را میتوان در موارد زیر بر شمرد: 1- ارتقای شکلگیری سرمایه، 2- توسعه و گسترش حیطه و کارایی واسطهگری مالی، 3- تعمیق نقدینگی و واسطهگری ریسک، 4- توسعۀ مرزهای رشد از طریق بینالمللی شدن، و 5- ظرفیتسازی و تقویت زیرساختها برای مواجهه با الزامات آتی. در زیر، هر یک از این محورهای اصلی بهطور تفصیلی شرح داده شده است.
برنامۀ راهبردی بازار سرمایه قطر
برنامه استراتژیک تهیه شده دراین گزارش بر مبنای تمامی اهداف چشم انداز ملی 2030 قطر و برنامه 2011-2016 استراتژیک توسعه ملی قطر است. هدف از طراحی برنامه استراتژیک به منظور ایجاد یک چارچوب برای نظارت موثر و ساختار قانونی که موجب حفظ ثبات مالی، ثبات رشد اقتصادی و تقویت و پویایی فعالیتهای بخش مالی گردد، است.
چشم اندازهای بازار مالی قطر
پیشگامی: قرار گرفتن قطر به عنوان پیشگام در بخش نظارت مالی در منطقه
توسعه ثبات اقتصادی: رشد، ثبات و بهره وری در بخش مالی، سازگار با سند چشم انداز ملی 2030 قطر
حمایت از حقوق سرمایهگذاران و مشتریان: مهیا نمودن حمایت قوی از مشتریان خدمات مالی و سرمایه گذاران در بازار سرمایه
تعالی سازمانی: حفظ بالاترین استاندارد های حرفهای، نوآوری و دانش در نهادهای ناظر
ارزشهای بازار مالی قطر
تعالی: تلاش برای نوآوری و نگاه به جلو
صداقت: استفاده از بالاترین استانداردهای اخلاقی
عدالت: بی طرف بودن و مستقل بودن در اعمال نفوذ
پاسخگویی: تصمیم گیری های شفاف و سازگار و انجام اقدامات به موقع
کارگروهی: کار مشترک و همکاری با ذینفعان
احترام: شناخت فرهنگ، آداب و رسوم و ارزش های قطر و تنوع بین المللی ساکنان آن
برنامههای راهبردی بازار سرمایۀ کشور ترکیه
نهاد ناظر بازار سرمایه در ترکیه که در سایت رسمی سازمان بینالمللی کمیسیونهای اوراق بهادار معرفی شده است، شورای بازار سرمایه ترکیه است. این هیئت یک نهاد نظارتی و تنظیمی است که مسئولیت بازار سرمایه در کشور ترکیه را بر عهده دارد. به موجب قانون بازار سرمایه که در سال 1981 تصویب شده است، شورای بازار سرمایه مقررات مفصلی را برای سازماندهی بازارها و توسعه ابزارها و نهادهای مالی برای 19 سال گذشته کشور ترکیه تهیه کرده است.
بر اساس اهداف اصلی یعنی ایجاد بازار عادلانه و منظم و نیز حمایت از حقوق سرمایهگذاران، شورای بازار سرمایه طیف گستردهای از مسئولیتها را بر عهده دارد. با در نظر گرفتن مراحل توسعه بازارها و وضعیت اقتصادی کشور، فهرست اولویتها از زمانی به زمان دیگر تغییر میکند ولی در هر صورت هدف اصلی ثابت باقی میماند. این هدف اصلی عبارت از به دست آوردن سنجههای ضروری برای توسعه بازار سرمایه و در نتیجه کمک به تخصیص کارای منابع مالی در کشور با اطمینان از حمایت از سرمایهگذار است.
چشمانداز
استانبول باید اولین مرکز مالی منطقهای شود و در نهایت به مرکز مالی جهانی تبدیل شود.
بیانیه مأموریت
تدوین مقررات نوآورانه و انجام نظارت با هدف اطمینان از منصفانه بودن، کارا بودن و شفاف بودن بازار سرمایه در ترکیه و بهبود رقابتپذیری بینالمللی این بازارها.
اهداف و مقاصد
شورای بازار سرمایه در حوزۀ مأموریت خود اهداف راهبردی اصلی ذیل را تعریف کرده است:
الف. ارتقا و تقویت حمایت از سرمایهگذار،
ب. تطبیق هنجارهای بازارهای سرمایه بینالمللی و یکپارچه کردن کامل آنها با مقررات،
ج. افزایش و تقویت کارایی در سمت عرضه و تقاضای بازارها،
د. تسهیل مدرن کردن ساختار بازار،
ﻫ. تقویت استفاده از ابزارهای مالی زیرساخت بازار سرمایه.
سرپرست مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان بورس با بیان اینکه این سازمان در حال گردآوری راهبردهای بازار سرمایه دو کشور آمریکا و انگلستان است، ایجاد بهترین قابلیت ها، ایجاد فضایی به منظور کسب و کار جهانی و توسعه فرصت ها از مهمترین راهبردی بورس لندن است که پس از تکمیل گزارش ها، جزییات بازارهای سرمایه آمریکا و انگلستان نیز ارائه خواهد شد.
در ادامه اعضای حاضر در جلسه، نقطه نظرات، دیدگاه ها و پیشنهادهای خود در خصوص تدوین ارتقای بازار سرمایه در برنامه ششم توسعه را ارائه کردند.
در پایان این نشست مقرر شد، مدیریت پژوهش، توسعه و مطالعات اسلامی سازمان با همکاری سایر ارکان بازار سرمایه و متخصصان، گزارش هایی را در زمینه وضعیت بازار سرمایه چند کشور بانک محور به خصوص آلمان و ژاپن را تهیه و مقایسه تطبیقی آن ها با کشورهایی که بازار محور هستند را در جلسات بعدی ارائه دهند.
وضعیت ارتباط بازارهای مالی به ویژه در بحث سرمایه گذاری خارجی، سیاست تقسیم سود، بررسی بازارهای کالایی، نحوه بکارگیری ابزارهای مشتقه، پردازش داده ها، دسته بندی و مقایسه تطبیقی آنها، بررسی پرتفوی بورس ها، نحوه صیانت از حقوق سرمایه گذاران و نحوه انتخاب مدیران ارشد بازار سرمایه از دیگر مواردی بود که مقرر گردید، مطالعات و تحقیقات لازم برای تدوین جایگاه بازار سرمایه در برنامه ششم توسعه انجام شود.
گفتنی است، رییس سازمان بورس پیش از این از تشکیل کارگروهی در وزارت اقتصاد برای تبیین جایگاه بازار سرمایه در برنامه ششم توسعه خبر داده بود.
استفاده از ابزارهای مالی
تجدیدنظر در مورد نحوه استفاده بخش مالی از ابزارهای دیجیتال – بخش دوم
خودکارسازی فرآیند رباتیک و یادگیری ماشین ممکن است خیلی محبوب باشد، اما بسیاری از فناوریهای موجود هنوز به فراوانی مورداستفاده قرار نمیگیرند.
کلمات کلیدی
استراتژی، هوش مصنوعی، ابزارهای مالی، ابزارهای دیجیتال، خودکارسازی فرآیند رباتیک، یادگیری ماشین، حسابداری مدیریت، ابزارهای دیجیتال استفاده از ابزارهای مالی مدیریت مالی
روش های آزمون شده و درست را ازنظر دور نکنید: میزانی که بخشهای مالی از فناوریهای موجود چشمپوشی کردهاند حیرتانگیز است. در میان شرکتها بزرگ که بررسیشدهاند، تنها ۵۳ درصد برای خودکارسازی کردن دفتر ثبت و اعتبار سنجی حسابرسی ابزاری در اختیاردارند و تنها ۳۱ درصد ابزاری برای خودکارسازی کردن تشخیص درآمد دارند. کمتر از نصف ابزارها در مدیریت اسناد مالیاتی و در صورتحساب مشتری استفاده میشوند و تنها ۳۷ درصد پورتال سلفسرویس دارند.
درحالیکه خودکارسازی فرآیند رباتیک و یادگیری ماشینی ممکن است در اینجا کمکحال باشند، اما دلایل ریشهدار دیگری مانند حکمرانی ضعیف یا یک تجربه ضعیف کاربری به بازی وارد میشوند. شرکتها میخواهند این مشکلات را هدف قرار دهند تا در فرآیندهای مالی، بهبودی پایدار تجربه نمایند.
فراتر از هزینه را ببینید. صرفهجویی در هزینه هنوز هم دلیل اصلی برای پذیرش ابزارهای دیجیتالی است، اما سرعت، آزادسازی زمان کارکنان، کنترل مالی و سایر دلایل نیز در این زمره قرار دارند (شکل ۶). در برخی صنایع مانند مخابرات، رسانه و فناوری و خدمات تجاری، حداقل یکی از آن دلایل مهمتر از صرفهجویی میباشند و در برخی از فرآیندهای مالی مانند بودجهبندی و پیشبینی، بستن حسابهای مالی و حسابهای دریافتی، سرعت مهمترین دلیل بهکارگیری فناوری بوده است.
شکل ۶
فراتر از صرفهجوییها در هزینه، فناوریهای دیجیتالی فرآیندها را تسریع میبخشند و زمان کارکنان را آزاد میکنند
بهعنوانمثال، گروه مشارکت سازمانی مایکروسافت[۱] از یادگیری ماشینی در پیشبینی استفاده کرد. با دقتی بیش از ۹۸ درصد در سرتاسر جهان، این روش پیشبینی نسبت به پیشبینی دستی امتیاز بیشتری کسب کرد. یک شرکت کالاهای مصرفی برای ارتقای پیشبینی تقاضایی که قبلاً توسط ۷۰ برنامهریز انسانی انجام میشد از یادگیری ماشینی استفاده کرد. این فناوری روند رشد فروش را بهبود داده است، زمان رسیدن محصول به بازار را ۳۰ درصد کاهش، بهرهوری در برنامهریزی را تا ۸۰ درصد افزایش و سطوح موجودی را ۱ تا ۳ درصد کاهش داده است.
درحالیکه فرآیند خودکارسازی رباتیک و یادگیری ماشین در هزینهها صرفهجویی به ارمغان آورده است، اما برخی از شرکتها بیش از مدت پیشبینیشده رباتهای فرآیند خودکارسازی رباتیک را طراحی و اجرا کردهاند و صرفهجوییها در قیاس با نمونههای اولیه بهکارگیری گاهی اوقات کمتر بوده است. الگوی محاسبات ابری در اینجا آموزنده استفاده از ابزارهای مالی است، زیرا اولین سازندگان بیش از هزینه بر سرعت، انعطافپذیری و مقایسه پذیری تمرکز کردهاند.
مقصد را تعریف و آزمایش کرده و بیاموزید. در اغلب موارد، بخشهای مالی در مورد بلوغ دیجیتال و توانایی اجرای اهداف دیجیتال خود بیشازحد اعتمادبهنفس دارند (شکل ۷). بهعنوانمثال مدیران ارشد اجرایی در موقعیت بخش خود در صنعت، کیفیت فناوری که استفاده میکنند و مکفی بودن بودجه برای اجرای اهداف، نسبت به متخصصین خط مقدم خوشبینتر هستند (شکل ۸).
شکل ۷
بخشهای مالی ممکن است در مورد توانایی خود برای اجرای اهداف دیجیتال بیشازحد اعتماد بنفس داشته باشند.
شکل ۸
مدیران ارشد نسبت به مدیران خط مقدم از نقطه شروع دیجیتال خود راضیتر هستند
با توجه به اعتمادبهنفس زیاد، رهبران ارشد مالی باید عینیت نقطه شروع دیجیتال خود را با ورودی از مشتریان داخلی و کاربران خط مقدم ارزیابی کنند. این امر به آنان امکان میدهد دیدگاه دیجیتال روشن و واضح و طرح چندساله را با مجموعهای از شروط دیجیتال ایجاد کنند.
هنگامیکه یک شرکت به استفاده از فناوریهای به تثبیت نشده شروع میکنند، باید به آزمایش و یادگیری تمایل داشته باشند و نباید سریعاً به استفاده از آنان بپردازند. یک رویکرد آزمون و یادگیری، خطر دچار شدن به اعتمادبهنفس کاذب که نهایتاً به از دست رفتن انتظارات میانجامد را کاهش میدهد.
گامی در جهت ابری بردارید: پنج سال پیش، محاسبات ابری تنها توسط اولین متقاضیان پذیرفته شد. امروزه، ۷۴ درصد شرکتها از یک برنامه مبتنی بر ابر، “نرمافزار بهعنوان یک خدمت” (ساس) [۲] ، در حداقل یکی از فرآیندهای مالی استفاده میکنند (شکل ۹). ابر بهعنوان یک کارکردی اجباری عمل میکند تا فرآیندهای کسبوکار را استاندارد کند، زیرا برنامه ساس نمیتواند بهاندازه برنامههای سنتی اختصاصی شود.
شکل ۹
محاسبه ابری برای فرآیندهای مالی، قوی است
چند سال پیش مفهوم استقرار دفتر کل ابری، مخصوصاً برای شرکتهای بزرگ چندملیتی، غیرقابل درک بود. امروزه، شرکتهای بزرگ زیادی دفتر کل ابری را در برخی از بخشهای محیط خود استفاده میکنند. بهعنوانمثال، کوالکام[۳] برای پشتیبانی از ۱۱ عملیات در تدارکات در کشور، از ابر استفاده میکند. در این کشورهای کوچکتر، یک رویکرد سنتی از پیش قول دادهشده بازگشت سرمایه کافی در بر نداشت. با استفاده از ابر، کوالکام در نیمی از هزینهها صرفهجویی کرد و ابتکار عمل بسیار سریعتری داشت.
تصحیح و سادهسازی فرآیندها، دادهها و سیستمها. فرآیند خودکارسازی رباتیک و یادگیری ماشینی در طیف گستردهای از موارد کاربردهای ارزشمندی دارند. فرآیند خودکارسازی رباتیک برای فعال کردن مستقیم پردازش، میتواند استثنائات دستی را کاهش دهد، دادها را از چندین سیستم استخراج کند تا دیدی یکپارچه ایجاد کند و اصلاح حسابها و تراکنشها را تسریع بخشد.
بااینوجود، اغلب بهتر است که برخی از شرکتها با ساده کردن و استاندارد کردن فرآیندهای مالی مرتبط، برخی رباتهای خودکارسازی فرآیند رباتیک را از کار خارج کنند. بهجای داشتن رباتی برای استخراج دادهها از انواع مختلف برگ خریدهای مشتری، یک شرکت بهتر است از قالبهای متداول فاکتور استفاده کند و از برگ خریدهای کاغذی اجتناب کند.
بهطور مشابه، یادگیری ماشینی میتواند مقدار زیادی از درخواستهای داخلی را در طیف گستردهای از صندوقهای دریافتی ایمیل بازبینی کرده و درخواستها را به تیمهای مناسب ارجاع کند. در صورتحساب و جمعآوری، یادگیری ماشینی میتواند استنتاجها مرتبط را که صحیح هم هستند را با ارائه مستندات در اختیار قرار دهد. بااینوجود، یک الگوریتم یادگیری ماشینی میتواند تنها بهاندازه کیفیت داده کار کند. بدون حکمرانی داده و کیفیت، الگوریتمها ارزش محدودی دارند.
درحالیکه هوش مصنوعی میتواند قابلیتهای جدیدی مانند خودکارسازی کردن را در اختیار قرار دهد که فناوریهای سنتی قادر به انجام آن نیستند، مانند خودکار سازی خلق نظارت مختلف در گزارشهای مدیریتی از طریق NLG، اما این فناوریهای جدید نمیتوانند جایگزین پرداختن به دلایل ریشهای ناکارآمدی باشند. در برخی موارد، مانند یادگیری ماشینی، بدون پرداختن به این ناکارآمدیها، فناوری ممکن است کار نکند.
ابزارهای دیجیتال برای بخش مالی مهم هستند تا ارزش خود برای کسبوکار را افزایش دهد. آنها بهاندازه کافی قدرتمند هستند تا به امور مالی کمک کنند تا بهجای نظارت عددی به روندها، فرصتهای باارزش را شناسایی کنند و بهجای حفظ کنترلها، به امور مالی اجازه میدهند که ریسکها را بهطور فعالانه مدیریت کنند. این گذار موفقیتآمیز بهعنوان یک شریک مناسب، منجر به استفاده مؤثرتر از فناوریهای موجود میشود و درعینحال، آخرین ابزار را آزمایش میکنند تا ابزارهای مفید را شناسایی کرده و سپس آنها را در یک خانواده بزرگتر از ابزارها ادغام کنند.
برای تنظیم بازارها از ابزارهای مالی بورس کالا بهره ببریم
عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس معتقد است که دیگر زمان استفاده از روش های روز دنیا همچون بهره گیری از ابزارهای مالی بورس کالا برای تنظیم بازارها فرارسیده است، به طوریکه می توان با استفاده از ابزارهای مالی بورس کالا ریسک نوسانات قیمتی محصولات مختلف در آینده را پوشش داد که این روند در ساختار سنتی امکان پذیر نیست.
به گزارش اقتصاد آنلاین، بورسهای کالایی به عنوان یکی از ابزارهای اقتصادی مهم در دنیای امروز به شمار می روند، به طوری که قیمت بسیاری از کالاهای اساسی موجود در دنیا، در بورسهای کالایی کشف می شود؛ در واقع در این مکانیسم، حجم عرضه و تقاضای خرید برای یک کالا و بودن و یا نبودن متقاضیان خرید، موجب تعیین قیمت آن خواهد شد. علاوه بر این، بورسهای کالایی امروزه با انتشار اوراق گوناگون مبتنی بر کالا و استفاده از بازارهای مالی مانند معاملات آتی و آپشن، این امکان را فراهم می آورند تا به جای اینکه سفته بازان حاضر در بازار، کالا را به صورت فیزیکی مورد معامله قرار دهند، ریسک معاملات را به این بازارها معطوف کرده و برای سود بردن از نوسان قیمتها به این بازارها مراجعه می کنند.
در این میان امروز بورس کالای ایران نیز در مسیر توسعه ابزارهای مالی قدم برداشته است که به طور قطع به توسعه بازارهای کالایی منجر خواهد شد. بطوریکه میتوان با توسعه و فراهم کردن امکان راه اندازی بازارهای معاملات آتی و آپشن برای هر کالایی، ریسک بازار و فعالیتهای سفته بازی را از بازار فیزیکی، جذب بازارهای مالی بورس کرد؛ به عبارتی کسانی که می خواهند از نوسانات قیمت یک محصول سود ببرند به جای اینکه خود کالا را ذخیره و انبار کنند و موجب کمیابی محصول در بازار شوند، در بازار آتی و آپشن حضور پیدا خواهند کرد.
پوشش ریسک قیمتها با ابزارهای مالی
در همین ارتباط، عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس معتقد است، بورس استفاده از ابزارهای مالی کالا با استفاده از ابزارهای مالی که در اختیار دارد، می تواند دولت را در کنترل نوسانات بازارهای مختلف و بازگرداندن آرامش به این بازارها کمک کند.
عزتالله یوسفیان ملا در گفت وگو با خبرنگار بورس اقتصاد آنلاین عنوان کرد: دولت می تواند با استفاده از ظرفیتهای بورس کالا در راستای سامان بخشی به بازارهای مختلف از جمله ارز و سکه و سایر کالاهای مهم و استراتژیک اقدام کرده و نوسانات و التهابات بازار را کنترل کند تا به این ترتیب بتواند این بازارهای نابه سامان را به سمت ثبات و آرامش هدایت کند؛ البته این اتفاق طی سال های گذشته افتاده و دولت همواره برای آزادسازی قیمت کالاها و تنظیم بازارها در حوزههای فولاد، فلزات، پتروشیمی و فرآورده های استفاده از ابزارهای مالی نفتی از بورس کالا بهره برده است.
نماینده مردم آمل در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه زمان استفاده از روش های روز دنیا همچون بهره گیری از ابزارهای مالی برای تنظیم بازارها فرارسیده است، افزود: بورس کالا با استفاده و به کارگیری از ابزارهای مختلف مالی که در اختیار دارد در پوشش ریسک نوسانات قیمتی موجود در بازارها و همچنین توسعه و شکوفایی اقتصاد کشور مفید است اما این در شرایطی است که فعالان اقتصادی و صنایع و همچنین مسوولان به خوبی از کارکردهای ابزارهای مالی بورس کالا مطلع باشند.
وی با بیان اینکه در حال حاضر با توجه به التهاب برخی بازارها، نگرانی هایی در مورد احتمال بروز رانت خواری و دلال بازی وجود دارد که باید به استفاده از ابزارهای مالی منظور جلوگیری از این پدیده های منفی اقتصادی عرضه کالاها را به سمت بورس کالا سوق دهیم، تصریح کرد: زمانی که صحبت از معامله در بورس کالا می شود اولین مزیتی که مورد توجه قرار می گیرد، کشف قیمت و ایجاد شفافیت در معاملات است که این امر باعث خواهد شد نگرانیها در مورد بروز سفته بازی و دلالی جای خود را به امنیت فکری و شفافیت قیمتی دهد.
این عضو کمیسیون برنامه، بودجه و محاسبات مجلس در خاتمه سخنان خود گفت: باید به این نکته توجه داشت که با وجود نابسامانیهایی که در بازار وجود دارد، دولت اگر برای کنترل التهابات بازار از مکانیسمی شفاف مانند بورس کالا کمک بگیرد، دیگر نگران آشفتگی بازارهای مختلف در کشور نخواهد بود.
دیدگاه شما