معاملات سلف چیست؟

قراردادهای معاملاتی چیست‌‌

قرارداد سلف در بازار سهام نوعی قرارداد است که در آن بین خریدار و فروشنده توافق می‌شود که مقدار کالای مشخصی در تاریخی که بین دو طرف توافق شده ردوبدل شود و فروشنده کالا را به خریدار در آن زمان تحویل دهد. کل مبلغ معامله و قیمت کالا در روز عقد قرارداد تعیین می‌شود و تمامی آن توسط خریدار پرداخت می‌شود. این قرارداد از جنبه‌های مختلفی برای فروشنده سودآور است زیرا میزان سرمایه اولیه را برای تولید کالا توسط این قراردادها تامین کرده است و در چرخه تولید عملیات سریع‌تر انجام می‌شود. به گزارش همیار سرمایه، از طرفی خریدار به امید اینکه کالا در آینده قیمت مناسبی در بازار خواهد داشت و می‌تواند از طریق این قرارداد به سود خوبی دست یابد، در آن سرمایه‌گذاری می‌کند. معمولا خریدار امید دارد که قیمت کالای خریداری شده در آینده بالا رود. معاملات سلف تا حدودی در دسته معاملات آتی قرار می‌گیرند با این تفاوت که کل مبلغ ابتدا از سمت خریدار پرداخت می‌شود و تحویل کالا در زمان مقرر از سوی فروشنده صورت می‌گیرد و این تحویل از سمت سازمان‌های نظارتی بورس تضمین می‌شود. معمولا در بیشتر کشورها قراردادهای سلف خارج از بورس منعقد می‌شود و در قالب قرارداد توافقی بسته می‌شود اما در ایران این قراردادها در بورس و طبق استانداردهایی منعقد می‌شود. معاملات سلف در اتاق پایاپای صورت می‌گیرد و این معاملات به صورت کاملا رسمی هستند. باید در نظر داشت که اوراق سلف ماهیتا با اوراق مشارکت و سهام متفاوت بوده و خریدار در آن سهمی از مالکیت آن شرکت نخواهد داشت. معمولا در این قراردادها اندازه سود تا حدودی مشخص است و برای افرادی که قدرت ریسک‌پذیری پایین‌تری دارند مناسب‌تر است. اوراق سلف در مقایسه با اوراق اجاره دارای سود بیشتری هستند اما از میزان ریسک بالاتری برخوردار هستند. باید یادآور شد که این قرارداد قابل انتقال به شخص دیگر نبوده و فرد باید تا زمان تحویل کالا برای دریافت آن منتظر بماند و پس از دریافت کالا آن را به فروش رساند. قرارداد سلف دارای محدودیت‌هایی است که به چند مورد از آن اشاره می‌کنیم‌ تامین مالی بلندمدت در آن امکان‌پذیر نیست و کالاها باقیمتی پایین‌تر از قیمت نقدی آن به فروش می‌رسند زیرا ارزش زمانی پول در نظر گرفته می‌شود. از طرفی این ابزار فقط برای تامین مالی تولیدکنندگان بوده و سایر فعالان حوزه اقتصادی امکان استفاده از آن را ندارند، همچنین بازار ثانویه در آن وجود نداشته و خریداران باید تا زمان سررسید، منتظر بمانند.
مزایا
قرارداد سلف موازی همانند قرارداد سلف است با این تفاوت که خریدار می‌تواند قبل از تاریخ سررسید، قرارداد را به شخص سومی انتقال دهد. خریداران پس از خریداری کالا و یا به اصطلاح عرضه اولیه می‌توانند در بازار ثانویه قراردادهای خود را به شکل سلف موازی استاندارد عرضه کنند. باید یادآور شد که در معاملات سلف موازی خصوصیت اهرم و فروش استقراضی وجود ندارد. قرارداد سلف موازی موجب شده برخی از محدودیت‌های قرارداد سلف از بین برود. در حقیقت سلف موازی علاوه بر تامین مالی تولیدکننده، در اوراق بهادار کالا نیز به عنوان نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. در سلف موازی قدرت نقد‌شوندگی بالاتر رفته و تراکنش مالی بیشتری در آن صورت می‌پذیرد و از طرفی ریسک آن کمتر شده است. قرارداد سلف موازی دارای مزایای متفاوتی است که ازجمله آن می‌توان به امکان کشف قیمت به صورت لحظه‌ای و روزانه برای کالاها اشاره کرد، یعنی همواره قیمت کالاها بر اساس خریدوفروش اوراق مشخص و درنتیجه قیمت‌ها شفاف‌تر هستند. قرارداد سلف موازی به خوبی ریسک را پوشش می‌دهد و در این زمینه بهتر از قرارداد سلف عمل می‌کند، زیرا اجازه تغییر وضعیت را به خریدار می‌دهد. به عنوان مثال یک خریدار پس از مدتی و قبل از سررسید، دیگر نیازی به کالا ندارد و می‌تواند در بازار ثانویه قرارداد خود را با قیمتی مناسب به فروش رساند. این موضوع علاوه بر اینکه از ریسک می‌کاهد، قدرت نقد‌شوندگی را نیز بالا می‌برد که از دیگر مزیت‌های سلف موازی است. همان‌طور که بیان شد سلف موازی همان قرارداد سلف است که در آن اجازه فروش قرارداد به شخص ثالث در بازار ثانویه داده شده است. همین یک نکته توانسته مزایای مختلفی را برای خرید آن حاصل کند و رغبت سرمایه‌گذاری در آن را بیشتر و بیشتر کند.
فرآیند معاملات
برای انجام معاملات در بورس کالا و انجام قراردادهای سلف و سلف موازی باید مانند بازار سهام به کارگزاری مراجعه کرده و با دادن مدارک، کد شناسه بورس یا کد معاملاتی دریافت شود. حال باید در نظر داشت که قرارداد سلف موازی در دو بازار عرضه اولیه و معاملات ثانویه فعال است. در مرحله عرضه اولیه دارایی‌های پایه به صورت مزایده و حراجی به خریداران عرضه می‌شود و خریداران پس از خرید، فروشندگان را موظف می‌کنند تا در زمان مقرر دارایی و کالا را تحویل دهند. حال پس از اتمام عرضه اولیه خریداران می‌توانند در نقش فروشنده ظاهر شوند و قراردادهای خود را در قالب قراردادهای سلف موازی به افراد دیگر در بازار ثانویه به فروش رسانند. معمولا عرضه اولیه چند روز قبل از شروع عرضه، از طریق سازمان بورس کالا اطلاع رسانی می‌شود. عرضه اولیه در چهار بازه زمانی به صورت حراجی برگزار می‌شود. اولین آن دوره زمانی سبز است که در حقیقت پیش‌گشایش بازار بوده و به مدت ۶۰ ثانیه کارگزار فروشنده حجم و نرخ کالا را اعلام می‌کند و کارگزار خریدار نیز حجم مورد تقاضا را ثبت می‌کند. در دوره زمانی زرد یا حراجی کارگزاران فروش می‌توانند در ۲۰ ثانیه اول افزایش عرضه دهند و خریداران و فروشندگان می‌توانند نرخ را تغییر دهند. خریداران نمی‌توانند قیمتی بالاتر از قیمت فروشنده پیشنهاد دهند. در دوره زمانی قرمز تنها کارگزارانی حضور دارند که قیمت فروشنده در زمان زرد را پذیرفته باشند و معمولا این کارگزاران خرید قیمت نهایی خود را در چند ثانیه آخر اعلام می‌کنند زیرا اگر زودتر اعلام کنند، کارگزاران دیگر قیمت بیشتری اعلام می‌کنند. به این دوره، دوره رقابت می‌گویند؛ دوره زمانی آبی که نتایج نهایی در آن اعلام می‌شود و تنها ناظر تالار بورس صحت معاملات را تایید و دستور قطعی شدن را می‌دهد.

معاملات سلف چیست؟

سلف . [ س َ ل َ ] (ع اِ) پیشینیان . (برهان ). پیشینیان . ج ، اسلاف و سلوف . (دهار) (مهذب الاسماء). کسی که در پیش میزیسته . گذشته (از پدران و اقوام ). ج ، اسلاف . (فرهنگ فارسی معین ). پدران درگذشته . (منتهی الارب ) : بجای آورد بروش سلف صالح خود. (تاریخ بیهقی چ ادیب ص 308 ).
چگونه کنم شکر احسان تو
که ناکرده خدمت بدادی سلف .

خلف صالح امین صالح
که سلف را بذات اوست فخار.

اباعن جد میراث رسیده و از سلفی بخلفی منتقل گشته . (ترجمه ٔ تاریخ یمینی ). || وامی که برای وام دهنده نفعی ندارد و وام گیرنده همان مبلغ را که گرفته پس دهد. (منتهی الارب ) (فرهنگ فارسی معین ). وام که در آن وام دهنده را نفعی نباشد و بر ذمه ٔ مدیون ادای آن بعینه باشد. (ناظم الاطباء) (آنندراج ).
- بیع سلف و سلم ؛ در فقه بیعی که بموجب آن خریدار وجوه مورد تعهد را از پیش بفروشنده می پردازد و فروشنده متعهد میشود که جنس مورد معامله را پس از انقضای مدت معین بخریدار تحویل دهد. (فرهنگ فارسی معین ). نوعی از بیع که بها پیش دهند در وی چون سلم . (منتهی الارب ) (آنندراج ) (ناظم الاطباء) :
خدمت مادحان دهی بسلف
صله ٔ سایلان دهی بسلم .

- عهد سلف ؛ عهد پیش :
سوزنی گشت امیر سخن از مدحت او
تا بمداحی او تازه کند عهد سلف .

|| هر عملی نیک که پیش فرستاده شود. (ناظم الاطباء) (فرهنگ فارسی معین ). هر عملی نیکو که پیش فرستادی . (آنندراج ) (منتهی الارب ). || فرزندی که مرده و درگذشته باشد و پدران درگذشته . (آنندراج ) (منتهی الارب ) (ناظم الاطباء). || گذشته . درگذشته . (فرهنگ فارسی معین ).

معامله سلف (سَلَف) و آنچه قبل از اقدام بهتر است بدانید!

با اینکه معامله سلف همیشه یک گزینه در معاملات است اما چیزی نیست که در یک اقتصاد بی ثبات بتوان به راحتی در مورد آن تصمیم گرفت بیایید قبل از اینکه دلیل آن را بیان کنیم نگاهی به تعریف معامله سلف بیاندازیم

معامله سلف معامله‌ای است که در آن دو طرف تعهد می کنند که در یک تاریخ مشخص و با یک قیمت مشخص یک کالا با کیفیت مشخص را مبادله کنند در این قرارداد دو طرف متعهد هستند که طبق ضوابط قرارداد عمل کنند.

به عبارتی جنسی بصورت نقدی خریداری شود ولی تحویل آن در آینده خواهد بود. تصور کنید یک تاجر فرش دستباف قبل از اینکه کار قالی به اتمام رسیده باشد و یا بعضا حتی شروع شده باشد میلغ کالا را به تولید کننده می پردازد و تولید کننده متعهد می شود که قالی را پس از اتمام و در تاریخ مشخص به خریدار تحویل دهد ، به نوعی فروشنده مطمئن می شود کالایی که تولید خواهد کرد مشتری دارد و خریدار مطمئن می شود کالایی که لازم دارد در زمان مشخص به دستش خواهد رسید.

این نوع معامله تفاوتی مختصر با پیش فروش ساختمان دارد ولی از آنجایی که دو طرف معامله می توانند قرارداد را به نحو دلخواه و براساس نیاز خود و به صورت توافقی تنظیم کنند می توان پیش فروش آپارتمان را نیز جزو زیر دسته های آن به حساب آورد.

تفاوتی که بین این دو وجود دارد به این صورت است که در معامله سلف معمولا مبلغ کالا در ابتدا تعیین و پرداخت می شود اما در پیش فروش ، هم نحوه پرداخت می تواند یکجا نباشد و هم زمان تحویل می تواند متغیر باشد ، چون تنظیم شرایط قرارداد با توافق طرفین است می توان به گونه ای معاملات پیش فروش را هم در زیر مجموعه معاملات سلف قرارداد.

اما همانطور که در ابتدا هم گفته شد و در تعاریف و توضیحات هم اشاره ای شد این نوع معاملات در یک اقتصاد بی ثبات که روز به روز قیمت های می تواند تغییر یابد به هیچ وجه توصیه نمی شود مخصوصا برای فروشندگانی که اقدام به معامله سلف می کنند

نرخ تورم بعضا چنان بالاست که وجه التزام قید شده در قراردادها به مبالغی ناچیز تبدیل می شود و فروشندگان ترجیح می دهند به جای تحویل ملک مبلغ ضرر و زیان را بپردازند .

اما توصیه هایی که در مورد معاملات سلف می توانیم به کاربران یک دو سه داشته باشیم این است که قرارداد ها را خیلی بلند مدت منعقد نکنید و همچنین وجه التزام را درصدی از قیمت زمان تحویل ملک، قرار دهید این امر می تواند تا حدودی ریسک کار شما را پایین تر بیاورد همچنین توصیه می کنیم قبل از انجام معاملات سلف نگاهی هم به یاداشت قانون پیش فروش ساختمان بیاندازید

و نهایتا هم این که قطعا نظرات شما چراغ پیش روی ما برای ادامه خواهد بود پس حتما ما را از نظرات خود در انتهای پست بی بهره نگذارید و همچنین اگر سوالی دارید که پاسخ آن را با خواندن این مقاله نگرفته اید می توانید در صفحه اول سایت باما درمیان بگذارید تا توسط کارشناسان تیم یک دو سه پاسخ داده شده و از طریق پیامک به شما اطلاع داده شود یا می توانید اپلیکیشن یک دو سه را رایگان دانلود کنید.

معاملات سلف چیست؟

دانشنامه اصطلاحات اقتصادی:

معامله سلف چیست؟

عصر بازار- معامله سلف به معامله‌ای گفته می‌شود که در آن فروشنده برای تامین مالی تولید محصول خود دست به پیش فروش نقدی محصول برای تحویل به خریدار در آینده می‌زند.

به گزارش پایگاه خبری «عصر بازار» به نقل از میزان، منظور از معامله سلف در معاملات بانکی پیش خرید نقدی محصولات تولیدی، صنعتی، کشاورزی و معدنی است به قیمت معین در زمانی که تولید کننده ای در جریان تولید کالا یا فراورده دچار کمبود سرمایه در گردش می شود و می تواند از طریق پیش فروش قسمتی از تولید خود نیاز مالی بنگاه را تامین نماید.

در این نوع معامله جنسی بصورت نقدی خریداری می شود ولی تحویل آن در آینده خواهد بود به عنوان مثال گندم از کشاورز خریداری می شود و هزینه آن پرداخت می شود ولی زمان تحویل آن شش ماه دیگر است.

قراردادهای سلف روشی برای تأمین نیاز نقدینگی شرکت‌ها از راه جذب سرمایه‌گذاری هستند.

از دیگر کاربردهای مهم این اوراق جبران کسری بودجه دولت‌ها است، به این شکل که دولت به جای پیش‌فروش محصولات و مواد خام به خارج از کشور، به ویژه در زمانی که بنا به دلایل سیاسی و اقتصادی قیمت پیش‌فروش مواد خام پایین است، با انتشار اوراق سلف، محصولات را مستقیماً به مردم پیش‌فروش می‌کند و در زمان سررسید به وکالت از طرف صاحبان اوراق محصولات یا مواد خام را در بازار جهانی نقداً به فروش می‌رساند و از این راه با صاحبان اوراق تسویه می‌کند؛ در این فرایند تفاوت قیمت نقد و سلف در غالب سود به مردم تعلق می‌گیرد.

بیع سلم (سلف) و آینده

بیع در لغت، یعنی داد و ستد و در اصطلاح حقوقی به معنی خرید و فروش می باشد. عقد بیع یکی از عقود معین است که در قانون مدنی ضوابط و شرایط آن پیش بینی شده است. به موجب ماده ۳۳۸ قانون مدنی “عقد بیع عبارت است از تملیک عین به عوض معلوم” . در این عقد به عینی که فروخته شده است مبیع گفته می‌شود و به عوضی که بابت فروش مال از خریدار دریافت می‌شود ثمن میگوییم. عقد از جهات مختلفی توسط حقوقدانان تقسیم بندی شده است. یکی از تقسیم بندیهای عقد بیع، تقسیم بندی این عقد از جهت زمان تحویل عوضین (مبیع و ثمن) میباشد. این تقسیم بندی از این قرار است:

• بیع حال( نقدی): بیعی که مبیع و ثمن آن حال است. اصل بر حال بودن است، یعنی در صورت اطلاق بیع، آن را نقد مینامیم. مثلاً زمانی که فروشنده پیشنهاد فروش مال خود را ارائه می دهد و خریدار خرید آن را قبول میکند درهمین لحظه مالکیت کالا به خریدار منتقل می‌شود و مالکیت ثمن به فروشنده در این عقد فروشنده و خریدار باید در همان زمان عقد، مبیع و ثمن را به یکدیگر تسلیم نمایند چرا که اصل بر حال بودن مبیع است.
• بیع سلم: بیعی که ثمن در آن، حال است ولی مبیع آن کلی فی الذمه و موجل است. منظور از مؤجل، دارای اجل بودن است بنابراین بیع سلم بیعی است که در آن مبیع بعد از انعقاد بیع و با تاخیر به خریدار تسلیم میگردد.
• بیع نسیه: بیعی که تسلیم مبیع در آن حال است ولی ثمن آن کلی فی الذمه و مؤجل است. این بیع میان مردم رایج است و اغلب آن را با بیع قسطی یا اقساطی میشناسند. مثلا شخصی از یک فروشگاه فرشی خریداری میکند که در زمان عقد فرش به وی تحویل میشود ولی او قیمت فرش را ۳ ماه بعد میپردازد.
• بیع کالی به کالی: بیعی که هم مبیع و هم ثمن در آن کلی فی الذمه و مؤجل میباشد. ممکن است اجل مبیع و ثمن یکسان باشد یا متفاوت. مثلا دو شخص با یکدیگر عقد بیع را منعقد می‌کنند که به موجب آن فرشی فروخته می شود و طرفین توافق می‌کنند که مبیع که همان فرش است سه ماه بعد تحویل به خریدار گردد و همچنین خریدار نیز تعهد می‌کند که ثمن و قیمت فرش را ۴ ماه بعد به فروشنده بپردازند.

در این نوشتار در خصوص یکی از اقسام بیع به نام بیع سلم مطالبی را ارائه خواهیم نمود. برای آشنایی با این بیع به ادامه مطلب توجه کنید.

دسترسی آسان به مطلب

بیع سلم یا همان بیع مال آینده چیست؟

بیع سلم یکی از انواع بیع است. سلم در لغت به معنی پیش پرداخت، قبول کردن، اطاعت کردن است. در اصطلاح حقوقی همانطور که در قسمت مقدمه اشاره نمودیم بیع سلم بیعی است که در آن فروشنده و خریدار توافق می‌نمایند که بیع آنها به صورت سلم منعقد گردد که بر این اساس خریدار متعهد می‌شود تا ثمن و قیمت معامله را در زمان انعقاد عقد بپردازد ولی تعهد فروشنده به تحویل دادن مبیع برای زمانی پس از از آن خواهد بود یعنی برای تحویل کالا موعد مقرر می گردد. بنابراین در حالت عادی تمامی عقود بیع منعقد شده حال محسوب می‌گردند و سلم محسوب شدن آنها بستگی به توافق طرفین دارد.

برخی از حقوقدانان بیع سلم را به معامله کالای مدت‌دار به نقد تعریف نموده اند. نام های دیگر این به عبارتند از، محاویج، پیش فروش، سلف.

بیع سلم در مقابل بیع نسیه قرار می‌گیرد و تفاوت این دو در این است که در بیع سلم، ثمن به صورت نقد و حال می باشد و مبیع به صورت موجل و مدت دار در حالی که در بیع نسیه این موضوع کاملاً برعکس است یعنی کالا و مبیع به صورت حال تسلیم می گردد و ثمن مدت دار می باشد.

برای روشن شدن موضوع به این مثال توجه کنید. فروشنده و خریدار عقد بیعی را منعقد می‌کنند که در آن فروشنده متعهد می گردد یک سال بعد هزار تخته فرش ماشینی را به خریدار تحویل نماید و خریدار متعهد می شود که به صورت نقد و در زمان انعقاد عقد قیمت فرش ها را به فروشنده بپردازد همانطور که مشاهده می‌شود در این عقد ثمن و قیمت معامله به صورت نقد و حال است و مبیع و مورد معامله مدت دار می باشد به علاوه اینکه در این عقد اجل مشخص شده است یعنی زمانی که فروشنده باید مبیع را تحویل دهد به موجب عقد تعیین گردیده است. نکته مهم دیگر در این عقد این است که مورد معامله به صورت کلی فی الذمه می باشد.

مبیع میتواند سه نوع باشد که عبارت است از:

• مبیع عین معین: عین یعنی مال محسوس و مستقل و آن چیزی که اگر در خارج وجود پیدا کند دارای ابعاد ثلاثه باشد.
• مبیع کلی در معین: عین کلی در معین که قانون مدنی در م ۳۵۰ آن را تعریف کرده است (مقدار معین بطور کلی از شی متساوی الاجزاء). مانند ۱۰۰ کیلپ برنج از ۱۰۰۰ کیلو برنج موجود در انبار.
• مبیع کلی فی الذمه: مبیعی است که مصادیق متعدد دارد. مثل ۱۰۰۰ دستگاه خودرو صفر کیلومتر پراید.

در بیع سلم به خریدار مسلم، معاملات سلف چیست؟ به فروشنده مسلم الیه و به مورد معامله، مسلم فیه گفته می شود.

آیا بیع سلم در نظام حقوقی ما پذیرفته شده است

هر یک از چهار قسم از انواع بیع که در قسمت مقدمه نام بردیم. بر اساس قانون مدنی پذیرفته شده و انعقاد آنها مجاز شناخته می شود حتی بیع کالی به کالی که به آن بیع دین به دین نیز گفته می شود و در فقه اسلامی چنین بیعی مجوز انعقاد ندارد،در حقوق ایران دلیلی بر عدم جواز بیع کالی به کالی نیست ومجاز شناخته شده است.

بنابراین انعقاد معاملات سلف چیست؟ عقد بیع به صورت سلم در قانون مدنی و در فقه اسلامی مجاز شناخته شده است و انعقاد آن صحیح می باشد.

ارکان بیع سلم

بیع سلم دارای سه رکن است اول طرفین معامله می باشند این بیع مانند بیع معمولی دارای دو طرف یعنی بایع یا معاملات سلف چیست؟ همان فروشنده و خریدار میباشد. در این بیع به بایع مسلم الیه و به خریدار مسلم گفته میشود. رکن دوم از بیع سلم توافق طرفین است که توافق طرفین با ایجاب و قبول شکل می گیرد یعنی زمانی که فروشنده پیشنهاد فروش مال خود را به خریدار ارائه می دهد و خریدار خرید آن کالا را قبول می‌نماید در حقیقت بین آن دو توافق شکل گرفته است. رکن سوم از بیع مانند هر بیعی مورد معامله می باشد به مورد معامله در این بیع مسلم فیه گفته می شود همانطور که پیش از این ذکر کردیم مورد معامله در این عقد باید کلی فی الذمه باشد.

شروط عقد بیع سلم

بیع سلم مانند عقد دیگری برای انعقاد و صحت نیازمند شروطی می باشد که در این قسمت به بیان این شروط خواهیم پرداخت.

شرایط ثمن:

• به موجب قانون مدنی در این عقد، ثمن یعنی همان قیمت معامله باید به صورت نقد پرداخت گردد ولی در قانون شرطی مبنی بر اینکه باید قیمت معامله به صورت حال به فروشنده پرداخت شود وجود ندارد بنابراین می توان نتیجه گرفت که حال بودن ثمن شرط صحت عقد نیست یعنی اگر طرفین با یکدیگر توافق کنند که ثمن در زمان انعقاد عقد به فروشنده تحویل نگردد و برای ثمن نیز موعدی قرار دهند نباید این عقد را باطل تلقی کنیم چراکه دلیلی بر بطلان این عقد در قانون پیش بینی نشده است. البته در این خصوص نظر مخالف نیز وجود دارد و به اعتقاد آنها شمن باید در زمان عقد به صورت حال به فروشنده تحویل گردد و در غیر اینصورت بیع سلم باطل میباشد به اعتقاد این عده در صورتی که قسمتی از ثمن به صورت حال در زمان عقد به فروشنده تحویل شود عقد بیع سلم فقط نسبت به آن قسمت صحیح میباشد و نسبت به قسمتهای دیگر که ثمن آن پرداخت نشده باطل است. البته باید اضافه کنیم که اگر مبیع قابل تجزیه باشد میتوان ثمن را به نسبت آن محاسبه نمود و گفت اگر قسمتی پرداخت شود فقط همان قسمت صحیح است ولی اگر مبیع قابل تجزیه نباشد و کل ثمن برای کل مبیع در نظر گرفته شده باشد، حتی اگر خریدار قسمتی از ثمن را بپردازد باز این عقد باطل است.
• ثمن میتواند به صورت وجه نقد یا یک مال یا حتی یک حق باشد برای مثال خریدار میتواند به عنوان ثمن طلبی را که به فروشنده داشته است را محاسبه کند یعنی آن طلب به عنوان ثمن عقد قرار گیرد. در چنین فرضی بعد از انعقاد بیع، دین فروشنده به خریدار ساقط میگردد . مثلاً زمانی که ۱۰ تخته فرش به شخصی فروخته می شود و عوض آن بری شدن فروشنده بابت دینی که سابقه آن به خریدار داشته است می باشد زمان انعقاد عقد فروشنده در مقابل آن دین بری می گردد و دین او ساقط می‌شود و از این پس دینی به خریدار نخواهد داشت. لازم است به این نکته نیز توجه کنید که ثمن میتواند به صورت یک کالا باشد یعنی مثلاً در مقابل خرید ۱۰۰ تخته فرش خریدار ملزم به پرداخت ۱۰۰ رأس گوسفند به فروشنده می گردد در چنین بیعی ثمن باید هم جنس با مبیع باشد یعنی در این مثال ثمن هم فرش نباشد چرا که زمانی که مبیع و ثمن از یک جنس هستند میزان یکی از آنها بیشتر می گردد در این صورت بحث ربا مطرح می‌شود که ربا نیز به موجب قوانین و مقررات نظام حقوقی ایران باطل است. بنابراین ثمن معامله علاوه بر پول می تواند کالا نیز باشد که در این صورت باید کالایی متفاوت با جنس مبیع قرار گیرد و در صورتی که ثمن همجنس با مبیع می باشد باید میزان آن یکسان باشد و در غیر این صورت بیع سلم منعقد شده، باطل است.

شرایط مبیع:

• مبیع باید معلوم باشد یعنی سه چیز در آن باید مشخص باشد مقدار، جنس و وصف. در صورتی که این سه مورد در معامله مجهول باشد معامله باطل میباشد. یعنی مشخص شود که جنس آن چیست مثلا گندم است یا جو و در صورتی که مبیع دارای انواعی است، نوع آن مشخص گردد مثلا در صورتی که مبیع برنج است مشخص گردد که مبیع برنج صدری یا هاشمی میباشد. همچنین صفت مبیع نیز باید معلوم باشد یعنی معلوم شود از نوع عالی است یا متوسط یا… علاوه بر اینها مقدار مبیع نیز باید مشخص گردد چرا که این بیع مخصوص مبیع کلی فی الذمه میباشد. با توجه به اینکه مبسع وزن کردنی، شمردنی یا پیمانه ای فروخته میشود باید میزان آن در عقد درج گردد.
• مبیع باید به صورت کلی فی الذمه باشد و بیع سلم با مبیع عین معین و یا کلی در معین منعقد نمیگردد.
• مبیع باید قابلیت تعیین شدن داشته باشد مثلا میوه های یک باغ که بعد از رسیدن باید تحویل به خریدار گردد، قابلیت تعیین را دارد.
• مبیع باید مؤجل باشد یعنی بایذ برای تحویل مبیع اجل و موعدی تعیین گردد و بدون تعیین این موعد بیع، بیع سلم محسوب نمیشود.
• در بیع معمولی مبیع باید هنگام عقد موجود باشد مگر در مبیع کلی فی الذمه، در بیع سلم که مبیع آن از نوع کلی فی الذمه است نیز لازم نیست در زمان انعقاد عقد مبیع موجود باشد بلکه باید در زمان تسلیم و موعدی که برای تسلیم مقر ر گردیده است، موجود باشد. و اگر در آن زمان موجود نباشد مبیع مبهم تلقی میگردد مگر مواردیکه مردم نسبت به کمیابی علم داشته باشند.
• مبیع باید مالیت داشته باشد
• مبیع باید مشروع و عقلایی باشد یعنی توط شرع و قانون و عقل خرید و فروش آن جایز باشد.
• قابلیت تسلیم داشته باشد و مکان و زمان تسلیم مشخص باشد.

زمان انتقال مالکیت در بیع سلم

دربیع معمولی زمانی که ایجاب و قبول مطرح می شود مالکیت کالا به خریدار و مالکیت ثمن به فروشنده منتقل می‌گردد یعنی لحظه انتقال مالکیت زمان انعقاد عقد است نه پس از آن. حال سوالی که مطرح می‌شود این است که در بیع سلم که مبیع موجل است و دارای موعد می باشد زمان انتقال مالکیت چه زمانی است؟ آیا در این بیع انتقال مالکیت مانند بیع معمولی در زمان انعقاد عقد منتقل می گردد و یا موکول به زمان تسلیم مبیع می‌شود؟ در رابطه با این سوال باید گفت که مالکیت در بیع سلم به زمانی پس از زمان انعقاد بیع موکول میگردد و زمان انتقال، زمان تسلیم مبیع می باشد. بنابراین در این عقد زمان انتقال مالکیت کالا از فروشنده به خریدار زمان تسلیم مبیع می باشد و زمان انتقال مالکیت ثمن به فروشنده لحظه انعقاد عقد می باشد.

تعهدات طرفین عقد بیع سلم

• تعهدات فروشنده: در این عقد فروشنده تعهد دارد که در زمانی که معین شده مبیع را به خریدار تسلیم نماید و در صورتیکه زمان و مکانی برای تسلیم مبیع مشخص شده باشد باید مبلغی را در همان زمان و مکان به خریدار تسلیم کند. فروشنده باید مالی که خود، مالک آن می باشد را به خریدار تسلیم کند و در صورتی که مال غیر را به خریدار تسلیم کند خریدار باید او را الزام به تسلیم کالایی نماید که در مالکیت خود فروشنده می باشد این در حالی است که در بیع معمولی و سنتی زمانی که مشخص می گردد فروشنده کالایی که برای غیر است را به خریدار تحویل داده است بر اساس ماده ۳۹۰ قانون مدنی، او ضامن درک می باشد ضمان درک عبارت است از الزام فروشنده یا خریدار به استرداد ثمن یا مبیع معامله و جبران خسارت در صورتی که مبیع یا ثمن مستحق للغیر باشد چرا که به اعتقاد برخی ضمان درک ناظر به موردی است که مبیع عین معین باشد اما در جایی که مبیع کلی فی الذمه است مانند بیع سلم، و فروشنده مال غیر را تسلیم کند، بیع صحیح است اما ایفای تعهد از سوی فروشنده محقق نگردیده و خریدار می تواند الزام فروشنده به تحویل مصداق مورد معامله را تقاضا کند.
• تعهدات خریدار: در بیع سلم خریدار وظیفه دارد که در زمان و مکان تعیین شده مورد معامله را از فروشنده تحویل بگیرد و همچنین او باید در زمان انعقاد بیع، ثمن معامله را به فروشنده بپردازد. خریدار در این بیع وظیفه دارد که در زمان عقد ثمن معامله را بپردازد و فاقد حق حبس می باشد حق حبس حقی است که هر یک از طرفین می‌توانند اجرای تعهد خود را موکول به اجرای تعهد از جانب طرف مقابل نمایند ولی در صورتی که تعهد یکی از طرفین به صورت موجل باشد شخصی که تعهد او حال است حق حبسی نخواهد داشت و مصداق عدم وجود حق حبس در عقود، عقد بیع سلم می باشد که خریدار در آن حق حبس ندارد.

خیارات موجود در عقد بیع سلم

خیار به معنی اختیار فسخ معامله است که به موجب قانون در موارد خاصی به یکی از طرفین یا هر دو آنها اعطا می گردد خیارات در قانون مدنی انواع مختلفی دارند و در بیع سلم نیز مانند سایر بیع ها می توان از خیارات استفاده نمود ولی چون بیع سلم دارای شرایط و ویژگی خاصی نسبت به بیع معمولی می باشد استفاده از خیارات نیز ممکن است در این عقد متفاوت باشد در این قسمت خیارات موجود در بیع سلم را مورد بررسی قرار می دهیم.