ساختار جدید فرابورس ایران

مرکز مالی ایران

با تصویب قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران در آذرماه ۱۳۸۴ توسط مجلس شورای اسلامی فصل جدیدی در توسعه بازار سرمایه ایران رخ داد تفکیک مقام ناظر از اجرا در ساختار کلان بازار سرمایه، تغییر ساختار دو بورس کالا و اوراق بهادار و تبدیل شدن این دو بورس به شرکت های سهامی عام، ایجاد شرکت های فرابورس ایران و بورس انرژی و تأسیس ده ها نهاد مالی نوپا نیازهای آموزشی و پژوهشی جدیدی را پیش روی بازار سرمایه گذاشت. خلاء ناشی از فقدان موسسات معتبر و تخصصی، لزوم توجه به توسعه فرهنگ سرمایه گذاری و همچنین تخصصی شدن فعالیت ها و فرایندهای بازار سرمایه، سبب نیاز به ایجاد ساختاری جهت برنامه ریزی و اجرای برنامه های آموزشی و پژوهشی و ایجاد هم افزایی در فعالیت بورس های کشور شد. براین مبنا و براسا الگو برداری از تجربیات موفق داخلی و خارجی شرکت مرکز مالی ایران با تغییر ساختار سهامداری و واگذاری ۸۰ درصد سهام شرکتبورس اوراق بهادار تهران به شرکت های بورس کالای ایران، فرابورس ایران، بورس انرژی ایران و شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه در اسفندماه سال ۱۳۹۲، فعالیت جدید خود را آغاز کرد. عمده فعالیت های این شرکت ارائه خدمات آموزشی، پژوهشی، مالی و مشاوره در بازار پول و سرمایه است.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

شاید تا به حال این سوال برای شما بوجود آمده باشد که تفاوت بورس و فرابورس چیست؟ آیا برای فعالیت در فرابورس به کد معاملاتی جداگانه‌ایی نیاز است؟ و یا سوالاتی از این دسته که برای تازه واردان بازارسرمایه ممکن است پیش آمده باشد. در این مقاله آموزشی که توسط تیم تولید محتوای آکادمی پارسیان بورس تهیه و تنظیم شده است به بررسی تفاوت‌های بورس و فرابورس می‌پردازیم.

فرابورس

مشابه بورس اوراق بهادار تهران، بازاری برای معامله اوراق بهادار است که البته نسبت به بورس تهران دارای شرایط ساده‌تری برای پذیرش شرکت‌هاست و انواع متنوعی از اوراق بهادار با روش‌های مختلف در این بازار قابل معامله هستند.همچنین از نظر مقررات معاملاتی نیز تفاوت‌های اندکی بین این بازار با بورس تهران وجود دارد.شرکتهایی که شرایط لازم برای ورود به بورس تهران را نداشته باشند، می‌توانند با سهولت بیشتری به فرابورس وارد شوند.

بنابراین فرابورس ایران با ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس ولی با شرایط پذیرش و معامله ساده تر ایجاد گردیده تا حوزه بازار سرمایه کشور را گسترش دهد. مهم‌ترین وظیفه فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه می‌باشد که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند، لذا رویه‌های پذیرش شرکت‌ها و تنوع شرایط پذیرش به گونه ای است که شرکت‌ها با احراز حداقل شرایط و در سریع ترین زمان ممکن، امکان ورود به بازار را داشته و از کلیه مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار اوراق بهادار استفاده کنند.

نام این بازار در ایران از معادل انگلیسی آن over the counter گرفته شده است. به همین دلیل به این بازار اختصارا OTC نیز گفته می‌شود. قابل ذکر است که سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

نحوه انجام معامله در دو بازار

نحوه انجام معامله در بازار بورس بدین طریق است که کارگزاران متولی اصلی انجام معاملات در این بازار هستند. این کارگزاران که دارای مجوز از سازمان بورس اوراق بهادار هستند، نقش نماینده خریدار و یا فروشنده را ایفا می‌کنند. همه کارگزاران موظف به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات موجود هستند و سرمایه‌گذار می‌تواند برای معاملات اوراق بهادار کارگزار خود را با توجه به معیار‌هایی از قبیل: انجام به‌موقع سفارش، دادوستد سهام با مناسب‌ترین قیمت و نحوه ارائه خدمات جانبی انتخاب نماید. در مقابل سرمایه‌گذاران اعم از حقیقی یا حقوقی برای انجام معاملات سهام یا سایر اوراق بهادار پذیرفته‌شده در فرابورس باید از طریق یکی از کارگزاران فرابورس اقدام کنند.این کارگزاران ملزم به انجام وظایف خود در چارچوب قوانین و مقررات هستند. لازم به ذکر است که در هر دو بازار کارگزاران بر اساس کدی که به آن‌ها تعلق می‌گیرد، وارد معامله می‌شوند.

تفاوت بورس و فرابورس چیست؟

بازارهای مالی تشکیلات پیچیده ‌ای هستند که ساختار اقتصادی و سازمانی خاص خود را دارند و نقش مهمی در قیمت گذاری بازار ایفا می‌کنند. به طور گسترده، به هر بازاری که در آن معاملات اوراق بهادار صورت می‌گیرد، از جمله بازار سهام، بازار اوراق ‌قرضه، بازار فارکس و بازار مشتقات، بازارهای مالی گفته می‌شود. بازارهای مالی برای عملکرد صحیح اقتصاد سرمایه داری بسیار حیاتی هستند. امروزه بسیاری از بازارهای مالی در سراسر جهان (مانند بازارهای سهام) معاملات خود را از طریق بورس انجام می‌دهند.

به بیان ساده، بورس محلی است که در آن بین تولیدکنندگان و مصرف کنندگان یا خریداران و فروشندگان، معامله‌ای صورت می‌گیرد. برای روشن شدن این موضوع ابتدا به تفکیک به هر ۲ بازار می پردازیم و سپس تفاوت بورس و فرابورس را خواهیم گفت.

بازار بورس

در بازار بورس، دارایی‌های مختلفی اعم از دارایـی مالی و دارایی واقعی مورد معامله قرار می‌گیرند. به بورسی که در آن دارایی‌های مالی یا اصطلاحاً دارایی‌های کاغذی (اسنادی مانند سهام و اوراق مشارکت) خرید و فروش می‌شود، بورس اوراق بهادار و به بورسی که در آن دارایی‌های واقعی یا کالاهای فیزیکی مورد معامله قرار می‌گیرند، بورس کالا گفته می‌شود.

نوع دیگری از بورس هم به نام بورس ارز وجود دارد که در آنجا، پول رایـج کشورها خرید و فروش می‌شوند (اما هنوز در کشور ما این بورس راه‌اندازی نشده است). بورس اوراق بهادار، یک بازار متشکل و رسمی سرمایه است که در آن خرید و فروش سهام شرکت‌ها، اوراق قرضه دولتی و یا مؤسسات معتبر خصوصی تحت ضوابط، قوانین و مقررات خاصی انجام می‌شود.

خرید و فروش اوراق بهادار در ایران نیز به‌طور رسمی و دائمی در محلی معین به نام بورس اوراق بهادار تهران انجام می‌شود. تعیین قیمت هر سهم در این بازار بر مبنای عرضه و تقاضای آن است، یک سرمایه‌گذار می‌تواند با هر مقدار سرمایه‌ای وارد بورس شود و در سهم شرکت‌های موجود سرمایه‌گذاری کند.

بازار فرابورس

بازار فرابورس ایران نیز در آبان سال ۱۳۸۷ فعالیت خود را تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرد که این بازار دارای ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس است، اما شرایط پذیرش و معامله در آن ساده‌تر است تا اهرمی کمک‌کننده به تامین مالی اقتصاد کشور باشد.

از مهم‌ترین وظایف این بازار، ساماندهی و هدایت بخشی از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار را نداشته و یا تمایل به ورود سریع‌تر به بازار را دارند.

علاوه بر این‌که انواع متنوعی از اوراق بهادار در بازار فرابورس قابل معامله هستند، ورود به آن نیز نیازمند شرایط و الزامات کمتری است.

سازوکارهایی ساده‌تر و تنوع در شرایط پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ایران، امکانی را فراهم کرده تا بنگاه‌های اقتصادی بتوانند با کسب حداقل شرایط و در سریع‌ترین زمان ممکن، به این بازار مالی وارد شده و از تمامی مزایای شرکت‌های پذیرفته شده در بازار مبادلات اوراق بهادار بهره‌مند شوند.

فرابورس دارای پنج بازار است با نام‌های بازار اول، بازار دوم، بازار سوم، بازار ابزارهای نوین مالی و بازار پایه.

بــازار سهام فرابورس ایران شامل بازارهای اول، دوم و پایه است. سهام شرکت‌هایی که شرایط لازم را داشته باشند در بازار اول و دو مبادله می‌شوند و شرکت‌هایی که این شرایط را نداشته باشند می‌توانند در بازار پایه معامله شوند.

در بازار اول، شرکت‌های سهامی عام که طبق دستورالعمل پذیرش موفق بــه احراز شرایط لازم شده باشند، مجاز بــه انجام معاملات سهام خود خواهند بـود.

در بازار دوم، همانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود؛ اما شرایط پذیرش در این بازار، منعطف‌تر از بازار اول است. بازار پایه فرابورس نیز، به‌منظور ایجاد قابلیت نقل و انتقال سهام شرکت‌های سهامی عام که در بورس یا سایر بازارهای فرابورس پذیرش نشده‌اند، ایجاد شده است. در این بازار اکثر شرکت‌های سهامی می‌توانند حضور داشته باشند.

در هر دو بازار بورس و فرابورس، انجام معامله از طریق کارگزاری‌هایی انجام می‌شود که دارای مجوز قانونی از سازمان بورس اوراق بهادار هستند. این کارگزارها درواقع واسط میان خریدار و فروشنده هستند.

اما تفاوت بورس و فرابورس در چیست؟

تقسیم بندی بازار:

بازار بورس به‌طور کلی به دو بازار اول و دوم تقسیم می‌شود. عملکرد این دو بازار به هم مرتبط است. به این صورت که اگر شرکتی در بازار اول عملکرد قابل قبولی نداشته باشد به بازار دوم منتقل خواهد شد و در مقابل اگر شرکتی در بازار دوم به خوبی عمل کند به بازار اول منتقل خواهد شد.

ضمن اینکه اگر شرکتی در بازار دوم چندان رضایت بخش عمل نکند از بازار اخراج می‌شود. بازار فرابورس ایران نیز همان‌طور که در ابتدا توضیح داده شد، دارای ۵ بازار، اول، دوم، سوم، ابزار‌های نوین مالی و پایه است.

بنابراین اولین تفاوت بورس و فرابورس در تقسیم بندی و تعداد این دو بازار است.

فرآیند پذیرش در بازار بورس و فرابورس:

شرایط پذیرش سهام در بازار بورس کمی دشوار است، بازار فرابورس با شرایط ساده‌تر تشکیل شده تا شرکت‌های کوچک هم بتوانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند. در جدول زیر می‌توانید تفاوت بورس و فرابورس را در خصوص شرایط پذیرش به خوبی مشاهده کنید:

شرایط پذیرش	بازار بورس			بازار فرابورس
	تابلوی اصلی بازار اول	تابلوی فرعی بازار اول	بازار دوم	بازار اول	بازار دوم
حداقل سرمایه ثبت شده شرکت	۱۰۰ میلیارد تومان	۵۰ میلیارد تومان	۲۰ میلیارد تومان	یک میلیارد تومان	۱۰۰ میلیون تومان
حداقل سهام شناور	۲۰ درصد	۱۵ درصد	۱۰ درصد	۱۰ درصد	پنج درصد
حداقل تعداد سهام‌داران	هزار نفر	۷۵۰ نفر	۲۵۰ نفر	۲۰۰ نفر	–
حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه	سه سال	سه سال	دو سال	حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری با ارائه خدمات گذشته باشد	حداقل یک سال از تاسیس آن گذشته باشد
زیان انباشته	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	نداشته باشد	برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از زیان داشته باشد
نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها	۳۰	۲۰	۱۵	۱۵	–
سودآوری	سه دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	دو دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	یک دوره منتهی به پذیرش سودآور باشد	–

• بورس اوراق بهادار مزایایی از قبیل شفافیت قیمت‌ها و کاهش ریسک را به همراه دارد اما در بازار فرابورس به این علت که شرایط معاملات با نظر طرفین قرارداد تعیین می‌گردد، این مزایا به صورت کامل وجود ندارد.
• دیگر تفاوت بورس و فرابورس، ساعات معامله‌ی این دو بازار است. بازار بورس از شنبه تا چهارشنبه از ساعت ۹ صبح تا ۱۲٫۳۰ (به غیر از تعطیلات رسمی) فعالیت می‌کند، اما ساعات کار فرابورس از انعطاف پذیری بیشتری برخوردار است.

مزایای پذیرش شرکت‌ها در فرابورس:

پذیرش و درج شرکت‌های سهامی عام در فرابورس ایران نسبت به بورس شرایط کمتری نیاز دارد و این باعث شده تا دوره زمانی پذیرش شرکت‌ها به کمتر از یک ماه کاهش پیدا کند.

شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس این امکان را دارند تا از طریق فروش سهام خــود از مزایای تامین مالی ارزان قیمت از طریق بازار سرمایه بهره ببرند. علاوه بر این امکان تامین مالی از محل جذب سرمایه گذاران جدید و افزایش سرمایه را نیز دارا هستند.

شرکت‌های پذیرفته شده در بازار فرابورس ایران از مزایای مالیاتی قابل توجهی برخوردار هستند. به این صورت که شرکت‌هایی که اقدام به عرضه سهام در فرابورس می‌کنند (به غیر از شرکت‌های حاضر در بازار پایه) امکان برخورداری از معافیت مالیاتی تا ۱۰ درصد درآمد خود را دارا هستند.

سهامداران شرکت‌های پذیرش شده در بازار فرابورس می‌توانند از طریق وثیقه گذاری سهام شرکت خود، برای اخذ تسهیلات اقدام کنند. چراکه شبکه بانکی، سهام شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس ایران را به‌عنوان دارایی قابل قبول جهت وثیقه گذاری برای دریافت تسهیلات بانکی بــه رسمیت می‌شناسد.

• امکان انتشار ساختار جدید فرابورس ایران اوراق بهادار در بازار ابزارهای نوین مالی:

شرکت‌های پذیرش شده در فرابورس می‌توانند با ارائه مدارک لازم به سازمان بورس و اوراق بهادار منابع مالی طرح‌های موردنظر را (حداکثر تا ۶۰ درصد سرمایه گذاری در طرح پروژه موضوع اوراق مشارکت) از طریق انتشار اوراق تامین کنند.

اگر شرکتی تصمیم بگیرد به هر دلیلی از فرابورس خارج شود، در دستورالعمل پذیرش برای این موضوع راه‌حلی در نظر گرفته شده است که با گذراندن فرآیند مشخصی امکان خروج از این بازار و حتی تبدیل شرکت به شرکت سهامی خاص به‌سادگی امکان پذیر خواهد بود. ضمن اینکه شرکت‌های حاضر در فرابورس ایران می‌توانند بسیار راحت‌تر به بازارهای دیگر انتقال پیدا کنند.

سهام مورد مبادله در بازارهای فرابورس ایران به دلیل نبود حجم مبنا با معاملات روان‌تر و نقد شوندگی بالاتری رو به رو هستند و عرضه و تقاضا برای این سهام به سرعت متعادل شده و معمولا صف خرید و فروش آن‌ها برای مدت زیادی ادامه نمی‌یابد.

در نظر داشته باشید که سهام شرکت‌های فرابورسی و بورسی با یک کد معاملاتی قابل خرید و فروش هستند. شما می‌توانید برای شروع انجام معامله، این کد را از کارگزاری های رسمی دریافت کنید.

ترتیبی که برای خواندن مقالات آنچه یک سرمایه گذار بورس باید بداند (مفاهیم و اصطلاحات مهم بورس) به شما پیشنهاد میکنیم:

بورس و فرابورس چه تفاوتی با هم دارند؟ (تفاوت بورس با فرابورس)

بازار سرمایه، محیطی جذاب و مکانی برای رشد و پیشرفت شرکت‌هاست. البته نه هر شرکتی، بلکه شرکت‌هایی که سهامشان تاییدیه های لازم برای ورود به این بازار را دریافت کنند. برای هر چه آسان‌تر شدن ورود شرکت‌ها به این بازار، سازوکاری تعیین شد که باعث به وجود آمدن فرابورس در کنار بورس شد. شاید در معاملات بارها عبارت بورس و فرابورس را شنیده باشید؛ عباراتی نظیر:

فلان سهم در بورس پذیرفته شده، یا فلان سهم در فرابورس معامله می‌شود و…

برای فعالیت در بازار سرمایه باید این عبارات و تفاوت‌های این عبارات را بدانید و در این مقاله قصد داریم به تفاوت بورس و فرابورس بپردازیم؛ اما در ابتدا باید تعریف و ویژگی این دو بازار را بدانیم تا بتوانیم تفاوت این بازار را از هم تمیز دهیم.

در ابتدا از بازار بورس شروع می‌کنیم:

بازار بورس چیست؟

اقتصاددانان در تعریف بورس، آن را بازاری می‌دانند که قیمت‌گذاری و خرید و فروش کالا و اوراق بهادار در آن انجام می‌شود. در ایران سه نوع بازار بورس داریم: بورس اوراق بهادار، بورس کالا و بورس انرژی.

به بورسی که در آن دارایی‌های مالی یا به عبارتی دارایی‌های کاغذی(اسنادی مثل سهام و اوراق مشارکت) معامله می‌شود، بورس اوراق بهادار گویند و به بورسی که در آن ثروت‌های واقعی یا محصولات فیزیکی خرید و فروش می‌شود، بورس کالا اطلاق می‌شود. بورس انرژی هم به عنوان یک بورس کالایی است که امکان انجام معاملات حامل‌های انرژی و اوراق بهادار مبتنی بر کالاهای مذکور در آن وجود دارد.

بازار فرابورس چیست؟

دومین بازار سرمایه ایران با نام فرابورس به انگلیسی (Over the Counter Market ) و به اختصار OTC در ابتدای آبان ماه سال ۱۳۸۷ با مجوز شورای عالی بورس شکل گرفت. فرابورس همانند بورس یک بازار است که در آن سهام شرکت‌ها خرید و فروش شده و بر اساس عرضه و تقاضا قیمت‌گذاری می‌شود. با این تفاوت که به دلیل راحت‌تر بودن فرآیند پذیرش و خرید و فروش در آن، شرکت‌های کوچک هم می‌توانند سهام خود را در بازار سرمایه عرضه کنند.

فرابورس موجب یکپارچه شدن و هدایت قسمتی از بازار سرمایه که زمینه ورود به بورس اوراق بهادار را ندارند یا می‌خواهند سریع‌تر به بازار ورود پیدا کنند، شده است. همچنین سازمان بورس اوراق بهادار به عنوان نهاد ناظر بر فعالیت‌های مالی و عملیاتی شرکت‌های بورس، فرابورس و بورس کالا نظارت کامل دارد.

سوال متداولی که اکثر عموم در بدو ورود به بازار سرمایه می‌پرسند این است که آیا برای هر کدام از بازار بورس و فرابورس باید کد معاملاتی جدا بگیریم ؟

در پاسخ به این سوال که آیا خرید سهام در بازار بورس و فرابورس تفاوتی دارد؟ می‌توانیم پاسخ دهیم:

خرید و فروش در بورس به واسطه کارگزاران (نقش نماینده خریدار و یا فروشنده) که متولی اصلی انجام خرید و فروش در این بازار محسوب می‌شوند انجام می‌گردد. در فرابورس نیز کارگزاران مسئولیت انجام خرید و فروش‌ها را بر عهده دارند. در این بازار کارگزاران حکم واسطه بین خریدار و فروشنده داشته و کلیه معاملات سهام و اوراق بهادار در فرابورس از طرف آن‌ها انجام می‌شود. معاملات سهام در بازار فرابورس هم از شنبه تا چهارشنبه، ساعت ۹ صبح تا ۱۲:۳۰ انجام می‌شود. البته از ساعت ۸:۳۰ تا ۹ صبح، زمان پیش گشایش بازار است و امکان سفارش گذاری وجود دارد.

بنابراین این نکته گفتنی است که شما با دریافت کد معاملاتی از یک کارگزاری، هم می‌توانید در بازار بورس و هم در فرابورس مشغول به معامله سهام شوید. به عبارت دیگر، سهام شرکت‌های فرابورسی و بورسی با یک کد معاملاتی قابل خرید و فروش است. برای یک سرمایه‌گذار فرآیند خرید و فروش سهام در بورس و فرابورس تفاوتی ندارد.

از آنجایی که ورود به بازار سرمایه معمولاً یکی از اهداف اکثر شرکت‌هاست، نیاز به فرآیندی بود تا این امر با سرعت بیشتری میسر شود؛ بنابراین محیطی به نام فرابورس ایجاد شد که از نظر ساختار و جایگاه قانونی مشابه بورس بوده ولی شرایط پذیرش شرکت‌ها در این حوزه آسان‌تر از بورس باشد. درواقع اصلی‌ترین وظیفه‌ی فرابورس ایران، ساماندهی و هدایت آن بخش از بازار سرمایه است که شرایط ورود به بورس اوراق بهادار تهران را ندارند و یا به هر دلیلی، تمایل به ورود به بورس را ندارند.

حال به این موضوع می‌رسیم که تفاوت بازار بورس و بازار فرابورس در چیست؟

• تفاوت اصلی بین بورس و فرابورس شرایط پذیرش شرکت‌ها در این دو بازار است که در بورس شرایط سخت گیرانه تر از فرابورس است.
• دیگر تفاوت این دو بازار بورس و فرابورس تقسیم‌بندی بازارهای آن‌ها است. بورس شامل دو بازار اول و دوم است. شرکت‌هایی که در بازار اول فعالیت می‌کنند، در صورتی که عملکرد مناسبی نداشته باشند، به بازار دوم منتقل می‌شوند و در طرف مقابل، شرکت‌هایی که عملکرد مناسبی در بازار دوم داشته باشند، می‌توانند به بازار اول منتقل شوند.

ساختار جدید فرابورس ایران از پنج بازار تشکیل شده است:

• بازار اول، بازار دوم، بازار پایه:(زرد، نارنجی و قرمز)
• بازار سوم و ابزارهای نوین مالی.

در بازار اول فرابورس، سهام شرکت‌ها و واحدهای صندوق‌های سرمایه‌گذاری پذیرش و معامله می‌شود. بازار دوم فرابورس تنها شامل سهام شرکت‌های سهامی عام است. سهام شرکت‌های زیان ده، تازه تأسیس و آن‌هایی که با افزایش سرمایه قصد تبدیل از سهامی خاص به سهامی عام دارند در بازار دوم پذیرفته می‌شود. بازار پایه نیز یکی از بازارهای فرابورس است که به منظور عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار ایجاد شده است.

شرکت‌های این بازار فرآیند پذیرش را طی نمی‌کنند و به سه دسته تقسیم می‌شوند. طبق قوانین جدید، شرکت‌های این بازار در سه بازار پایه زرد، نارنجی و قرمز دسته‌بندی شده‌اند و دامنه نوسان روزانه آن‌ها به ترتیب: ۱،۲،۳ درصد است.

مالیات در فرابورس

شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس از پرداخت ۱۰ درصد مالیات معاف هستند که این مزیت مستقیماً متوجه سهام‌داران نیز می‌شود؛ همچنین صاحبان سهام در شرکت‌های فرابورس، نسبت به سهامی که در اختیار دارند، در مجمع عمومی حق رأی خواهند داشت.

تنوع بازارهای فرابورس

وجود بازارهای متنوع آن برای پوشش سلائق مختلف، از جاذبه‌های فرابورس است؛ بنابراین سهام‌داران می‌توانند در شرکت‌های مختلف سرمایه‌گذاری کرده و به این ترتیب، ریسک سرمایه‌گذاری را کاهش دهند.

تسهیلات و تأمین مالی شرکت‌ها

بانک‌ها شرکت‌های فعال در فرابورس را به عنوان وثیقه جهت دریافت تسهیلات می‌پذیرند. بنابراین شرکت‌های فرابورس می‌توانند از این طریق برای دریافت تسهیلات اقدام کنند؛ همچنین اگر شرکت‌ها به فرابورس پذیرفته شوند و در آن فعالیت کنند، می‌توانند از تأمین مالی از طرف سهام‌داران برخوردار شوند.

پذیرش شرکت‌ها و قوانین نظارتی

روند پذیرش شرکت‌ها در فرابورس ساده‌تر است و الزامات ساده‌تری نسبت به بورس دارد. شرایطی مانند حداقل سرمایه ثبت شده شرکت، حداقل سهام شناور، حداقل تعداد سهام‌داران، حداقل سابقه فعالیت شرکت در صنعت مربوطه، زیان انباشته، نسبت حقوق صاحبان سهام به کل دارایی‌ها و سودآوری معیارهای سختگیرانه‌تری در بورس دارند.

در پایان می‌خواهیم نگاهی به انواع بازارها در بورس و فرابورس داشته باشیم:

انواع بازار فرابورس:

بازار اول فرابورس:

در بازار اول، معاملات سهام شرکت‌های سهامی عامی که شرایط دستورالعمل پذیرش، عرضه و نقل و انتقال اوراق بهادار در فرابورس را احراز کرده باشند، انجام می‌شود. پذیرش شرکت در بازارهای اول و دوم فرابورس منوط به تهیه امیدنامه و ارسال مدارک و مستندات کافی به منظور شناخت از وضعیت شرکت می‌باشد. در صورت احراز شرایط زیر با پذیرش شرکت موافقت می‌نماید.

1. حداقل ۱۰ درصد از سهام ثبت شده آن شناور بوده و تعداد سهام‌داران آن حداقل ۲۰۰ نفر باشد.
2. حداقل دو سال از زمان بهره‌برداری عملیات یا ارائه‌ی خدمات آن گذشته باشد.
3. آخرین سرمایه‌ی ثبت شده آن حداقل ده میلیارد ریال باشد.
4. زیان انباشته نداشته باشد.
5. گزارش حسابرس برای آخرین دوره سال مالی منتهی به پذیرش در خصوص صورت‌های مالی آن، عدم اظهار نظر یا اظهار نظر مردود نباشد.

مطابق اظهار نظر حسابرس، از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت خود و شرایط پذیرش در فرابورس، جهت افشاء مناسب اطلاعات برخوردار باشد.

بازار دوم فرابورس:

بازار دوم در بازار دوم فرابورس همانند بازار اول معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام انجام می‌شود اما شرایط پذیرش در بازار دوم فرابورس، منعطف‌تر از بازار اول می‌باشد. به منظور پذیرش در بازار دوم احراز شرایط ذیل لازم است:

1. حداقل یک سال از تأسیس آن گذشته باشد.
2. حداقل ۵ درصد از سهام ثبت‌شده آن شناور باشد.
3. آخرین سرمایه ثبت شده‌ی آن حداقل یک میلیارد ریال باشد.
4. در صورتی که شرکت مشمول ماده ۱۴۱ لایحه قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت باشد، به تشخیص هیئت پذیرش از برنامه عملیاتی مناسبی برای خروج از شمول ماده یادشده برخوردار باشد.

شرکت‌های درج شده در بازار پایه در سه دسته طبقه‌بندی می‌گردد:

۱ ) شرکت‌هایی که درخواستی مبنی بر پذیرش ندارند و به دلیل الزام قانونی طبق ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران بایستی در بازار پایه درج گردند. مطابق با ماده ۹۹ قانون برنامه پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران به منظور ارتقا جایگاه بازار سرمایه در اقتصاد کشور و ساماندهی بازار متشکل اوراق بهادار، کلیه اشخاصی که تاکنون نسبت به انتشار اوراق بهادار اقدام کرده‌اند مکلفند نسبت به ثبت آن نزد سازمان بورس و اوراق بهادار اقدام نمایند و عدم ثبت، تخلف محسوب می‌شود.

ناشران اوراق بهادار ثبت‌شده نزد سازمان مذکور باید اطلاعات مالی خود را بر اساس ترتیبات مقرر در ماده (۴۵) قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران منتشر نمایند و معاملات اوراق بهادار ثبت‌شده در سازمان فقط در بورس‌ها و بازارهای خارج از بورس دارای مجوز و با رعایت مقررات معاملاتی هر یک از آن‌ها حسب مورد امکان‌پذیر بوده و معامله اوراق بهادار مذکور بدون رعایت ترتیبات فوق فاقد اعتبار است.

۲ ) شرکت‌هایی که نزد سازمان بورس ثبت شده‌اند، اما شرایط پذیرش را ندارند.

۳ ) شرکت‌هایی که به دلیل از دست دادن شرایط بازارهای بورس یا فرابورس از بازار مربوطه لغو پذیرش می‌شوند، در بازار پایه درج می‌گردد.

مقررات ارائه اطلاعات در این بازار به مراتب ساده‌تر از بازار اول و دوم است.

انواع بازار های بورس:

۱. بازار اول بورس

۲. بازار دوم بورس

بازار اول بورس به تابلوی اصلی و تابلوی فرعی تقسیم می‌شوند. تفاوت های این بازارها، متوجه شرکت‌هاست؛ یعنی شرکت ها با توجه به میزان شفافیت، میزان سرمایه، میزان سهام در دست عموم (سهام شناور آزاد) و….، در بازارها و تابلوهای مختلف درج می شوند. البته این به این معنی نیست که شما موقع خرید، هیچ نیازی به بررسی تابلو سهام مدنظر خود نداشته باشید؛ بلکه یکی از معیارهای خرید شما می تواند این موضوع باشد که در ادامه توضیح خواهیم داد.

معیارهای درج نماد شرکت ها در بازارهای مختلف (بورس و فرابورس) :

بورس تهران، بازارها و تابلوهای مختلفی دارد. بازار اول که مربوط به شرکت های بزرگ‌تر و دارای سهام شناور بالاتر است و خود دارای دو تابلوی اصلی و فرعی است. بازار دوم هم برای شرکت های کوچک تر است که سرمایه ثبت شده آن‌ها کم‌تر از ۵۰ میلیارد تومان است. این سه تابلو، مربوط به معاملات سهام است، اما بورس بازارهای دیگری هم دارد: بازار اوراق بدهی، بازار اوراق مشتقه، بازار صندوق های قابل معامله و…

شرکت ها برای پذیرش در بورس، باید شرایط عمومی داشته باشند وگرنه باید از بورس صرف نظر کنند یا این که سراغ فرابورس بروند. این شرایط عمومی که در جدول زیر هم آمده، مربوط به وضعیت مالی و سودآور بودن شرکت و کیفیت گزارش حسابرس مستقل از وضعیت مالی شرکت است؛ اما درباره معیارهای اختصاصی، مهم‌ترین مورد میزان سرمایه شرکت است. شرکت‌هایی با بیش از ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه ثبت شده می توانند برای حضور در تابلوی اصلی بازار اول بورس تهران درخواست بدهند، اما دیگران باید سراغ تابلوی فرعی یا بازار دوم بروند.

در این مقاله با بازار بورس و فرابورس آشنا شده ، انواع آن را شناخته و تفاوت های ساختار جدید فرابورس ایران این دو بازار را مورد بررسی قرار دادیم.

بازار دوم فرابورس ایران کجاست و چه معیاری دارد؟

از سال 1346 بورس ایران به صورت رسمی فعالیت خود را آغاز کـرد و پس از پس آن به مرور بازارهای دیگر مانند فرابورس، بورس کالا و بورس انرژی به عنوان زیر مجموعه به بورس اضافه شدند.

خود بازار فرابورس 4 زیر مجموعه دارد که عبارت از بازار اول، بازار دوم، بازار سوم و بازار پایه فرابورس هستند. در این مطلب در مورد بازار فرابورس، تفاوت بازار اول و بازار دوم فرابورس ایران، چگونگی ایجاد و معیارهای پذیرش شرکت‌ها در بازار دوم فرابورس ایران توضیحاتی به شما ارائه خواهیم کرد.

بازار فرابورس ایران کجاست؟

بازار فرابورس فعالیت خود را در سال 137 و به صورت مجزا از بورس تحت نظارت سازمان بورس اوراق بهادار آغاز کرده است ولی ساختار آن شباهت زیادی به بورس دارد.

البته بازار فرابورس با بورس یک تفاوت اصلی نیز دارد و آن شرایط پذیرش شرکت‌ها است. شرایط پذیرش شرکت‌ها در بورس سخت‌گیرانه‌تر است و شرکت‌های پذیرفته شده در بازار بورس ملزم به ارائه گزارشات بیشتری از عملکرد خود در طی سال هستند.

به دلیل همین شرایط سخت بورس، شرکت‌هایی که مایل به فعالیت در بازار سرمایه ایران هستند ولی شرایط ورود به بورس را ندارند، می‌توانند برای ورود به بازار فرابورس اقدام کنند و از قوانین آسان‌تر فرابورس نسبت به بورس استفاده کنند.

در واقع فرابورس برای شرکت‌های متقاضی ورود به بازار سرمایه این امکان را فراهم می‌کند تا با شرایط پذیرش آسان‌تر وارد این بازار شده و از تمام مزایای شرکت‌های عضو بازار سرمایه بهره‌مند گردند.

بازار اول و بازار دوم فرابورس ایران چه تفاوتی دارند؟

به منظور پذیرش در بازار اول و دوم فرابورس لازم است شرکت‌ها پس از تدوین امیدنامه مدارک و مستندات لازم مربوط به شرکت را به بازار سرمایه ارائه دهند. پس از بررسی مدارک و وضعیت مالی شرکت، در صورتی که احراز شرایط لازم توسط بازار سرمایه تایید شود، مجوز ورود به معاملات بازار سرمایه به شرکت داده می‌شود.

بازار دوم فرابورس نیز مشابه با بازار اول به منظور انجام معاملات سهام شرکت‌های سهامی عام است، اما ساختار جدید فرابورس ایران شرایط پذیرش در این بازار، از بازار اول منعطف‌تر می‌باشد. در واقع این بازار به منظور مبادله‌ی سهام شرکت‌های زیان‌ده، تازه تاسیس، شرکت‌های سهامی خاص که به دنبال افزایش سرمایه و تبدیل به شرکت سهامی عام هستند و شرکت‌های کوچک پذیرفته شده است. بازار دوم به معامله‌ی سهام شرکت‌‌هایی ساختار جدید فرابورس ایران تخصیص یافته که آخرین سرمایه‌ی ثبت شده‌شان حداقل یک میلیارد ریال بوده و مشمول مادۀ ۱۴۱ لایحه‌ی قانونی اصلاح قسمتی از قانون تجارت نشود.

بازار دوم فرابورس ایران چگونه ایجاد شد؟

بانک آرین نخستین بانکی بود که پس از برگزاری مجمع فوق العاده در بازار دوم فرابورس معامله شد. این بانک در سال ۱۳۸۹ اقدام به پذیره نویسی کرد و پس از پذیرش، به عنوان نخستین شرکت در بازار دوم سهام فرابورس معاملات آن انجام شد. همان‌گونه که گفتیم، این بازار به دلیل داشتن شرایط آسان‌تر این امکان را برای شرکت‌های سهامی تازه تاسیس ایجاد کرده که از امکانات بازار سرمایه بهره‌مند گردند. با توجه به الزام قانون در ماده ۹۹ برنامه پنجم توسعه در مورد انجام معاملات کلیه‌ی شرکت‌های سهامی عام در بورس یا فرابورس، امکان فعالیت در بازار سرمایه برای تعداد بیشتری از سرمایه‌گذاران و صاحبان کسب و کارها فراهم می‌شود.

معیارهای پذیرش شرکت‌ها در بازار دوم فرابورس چیست؟

به منظور پذیرش شرکت‌های متقاضی در بازار دوم فرابورس ایران، احراز شرایط تعیین شده لازم است که این شرایط عبارتند از:

– طی شدن حداقل یک ‌سال از تأسیس شرکت

– شناور بودن حداقل ۵ درصد از سهام ثبت ‌شده شرکت

– دارا بودن حداقل یک میلیارد ریال در ساختار جدید فرابورس ایران آخرین سرمایه ثبت شده‌ی شرکت

– برخورداری شرکت از برنامه عملیاتی مناسب به منظور خروج از شمول ماده 141 لایحه قانونی اصلاح قسمتی از فانون تجارت در صورتی که شرکت مشمول این ماده باشد، به تشخیص هیئت پذیرش

– عدم وجود دعاوی دارای اثر با اهمیت بر صورت‌های مالی، له یا علیه شرکت

– ارائه آخرین صورت‌های مالی شرکت مطابق با مقررات قانونی، استانداردهای حسابداری و گزارشگری مالی و آیین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های اجرایی ابلاغ شده توسط سازمان

– انتخاب حسابرس شرکت از میان موسسات حسابرسی معتمد سازمان (در صورت عدم انتخاب حسابرس از بین مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان، لازم است در اولین مجمع عمومی بعد از ثبت نزد سازمان، انتخاب حسابرس جدید از میان مؤسسات حسابرسی معتمد سازمان صورت گیرد).

– عدم اظهار نظر حسابرس در خصوص آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده به صورت «مردود» یا «عدم اظهار نظر».

– عدم داشتن سابقه محکومیت قطعی کیفری یا تخلفاتی مؤثر (طبق قوانین و مقررات حاکم بر بازار اوراق بهادار) یا سوء شهرت حرفه‌ای توسط اعضای هیات مدیره و مدیرعامل شرکت

– برخورداری شرکت از سیستم اطلاعات حسابداری مطلوب و متناسب با فعالیت خود مطابق اظهارنظر حسابرس، و برخورداری از شرایط پذیرش در فرابورس جهت افشاء مناسب اطلاعات.

– در صورت زیان‌ده بودن یا کوچک بودن شرکت نیز، پذیرش آن در بازار دوم فرابورس امکان‌پذیر است.

سخن نهایی

با توجه به شناختی که از دسته‌بندی‌ بازارهای بورس کسب کردیم، بهتر است در اینده به منظور انتخاب سهام برای سرمایه‌گذاری به دسته‌بندی بورس، فرابورس و سایر زیرمجموعه‌های آن نیز توجه لازم صورت گیرد. به طور کلی، با در نظر گرفتن ویژگی‌های بازار اول و بازار دوم فرابورس ایران، سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت و حتی بلندمدت در بازار فرابورس قابلیت سوددهی دارد. البته لازمه‌ی سرمایه‌گذاری بهینه و سودده در این بازار، دارا بودن دانش و توانایی تحلیل صورت‌های مالی شرکت‌ها به منظور انتخاب سهام پربازده می‌باشد.